31.8.08

Y Côr Olaf ar ei Draed...

Fel teulu, dyni'n tueddi treulio rhan o nos sadwrn (mae'n drist dwi'n gwybod!) yn gwilio'r fath o raglen sydd bron yn traddodiadol bellach, sef y rhaglenni 'talent' di-ri. O'r holl rhaglenni sydd wedi eu cynhyrchu erbyn hyn, mae'n debyg roedd 'Last Choir Standing' y llwyddiant mwyaf annisgwyliadwy (os llwyddiant yr oedd hi ar ran ffigyrau gwilio? dwn i ddim) A dweud y gwir mae'n debyg mai 'Last Choir Standing' oedd yr unig rhaglen o'r fath hon sy'n wir am dalent, a nid yn bennaf am gael hwyl ar bennau y miloedd o 'eisiau-bod-iaid' sy'n fwy na barod i dderbyn unrhyw fath o gyhoeddusrwydd i gadw eu breuddwyddion ffôl yn mynd.

Un o'r pethau mwyaf anhygoel am y cyfres 'Last Choir' efallai, yw'r ffaith a welon ni ddau côr o Gymru yn y dau olaf, ac hynny allan o ganoedd wnath cystadlu. Mae 'na wirionedd yn y 'cliches' am Gymru efallai, mae'r 'Gwlad o Gân' wedi dangos rhyw dyfnder cerddorol sy'n bodoli o hyd, diolch yn bennaf i gyfunfrefn o gystadlu a pherfformio sy'n cael ei maethu trwy'r rhwydwaith o eisteddfodau.

O'r dau côr y y rownd terfynol, mi faswn i wedi hoffi gweld 'Ysgol Glanaethwy' yn dod i'r brig, mae'n well gen i gôrau o ferched a dynion, ac o'n i'n meddwl mi roddon nhw berfformiadau'n fwy gwefreiddiol ar y noson. Ond 'sdim ots, mi ennillodd 'Only Men Aloud' (neu 'Cantorion' i roi eu enw Cymraeg iddynt, er does fawr o saiwns o'r enw hon yn cael ei defnyddio o hyn ymlaen!), ond ennillodd brwdfrydedd y corau i gyd!

24.8.08

Cwm y Glo

Dyni newydd dychweled o bedwar diwrnod yng Nghwm y Glo, pentre bach rhwng Caernarfon a Llanberis. Mae'n ardal hyfryd tu hwnt, ac un ro'n i ddim yn cyfarwydd efo hi a dweud y gwir, wel ar wahan i ambell i daith drwyddi hi er mwyn cyrraedd rhyw mynydd neu'i gilydd. Mi gawsom ni i gerdded yn syth o'r bwthyn, i fyny'r bryniau tu gefn iddi, a gweld golygfeydd ysblenydd o'r Wyddfa a'r mynyddoedd eraill o'i gwmpas. Mi gerddon ni dros y topiau cyn disgyn lawr i Lanberis a thaith hynod o ddiddorol o gwmpas yr Amgeuddfa Lechi. Gyda'r glaw yn dechrau bwrw'n drwm, penderfynom ni anelu at orsaf Rheilffordd Llyn Padarn, er mwyn dal y tren i 'orsaf' bellach y lein cul sef 'Penllyn', llai na milltir o'n bwthyn bach. Yn ôl y dynes roedd ar ddyletswydd yn y 'swyddfa tocynnau', er roedd modd iddi gwerthu tocynnau un ffordd, doedd dim platfform yng nghorsaf Penllyn!! Pe taswn ni i ddewis adael y tren yn y fan yna, mi fasen ni'n gwneud y peth 'at our own risk', a nad oedd hi'n gallu dweud o sicrwydd bod 'allanfa' ar gael i ddianc yr orsaf rhyfedd honno!! Wedi sawl eiliad o oedi, mi wnaethon ni ein esgusodion cyn camu allan o'r cwt pren. Roedd hi'n bwrw hen wragedd a ffyn erbyn hynny, felly ar ôl cipolwg ar y map, a golwg ar y 'platfform' isel yng nghorsaf Llanberis, penderfynon ni 'gamblo' ar naid o'r dren i ansicrwydd 'steision' Penllyn, yn hytrach na tro gwlyb gyda'r merch yn grwgnach pob cam o'r tair milltir 'adre' (ond chwarae teg, roedd hi wedi cerdded tua wyth milltir erbyn hynny). Felly yn ôl â fi at yr 'cyntedd' bwcio i gwario'r £11.40 yr oedd cost y taith. Y tro yma wnes i siarad yn y Gymraeg (ro'n i ar ben fy hun), ac wrth lwc, ges i'r docynnau am £10.00, gostyngiad iethyddol 'diamod' (discretional) tybiwn i!! (dwi wedi clywed si am yr un peth yn digwydd yng nghaffi copa'r Wyddfa). Wedi chwater awr o grwydro'n hamddenol ar hyd glannau Llyn Padarn, cyrraeddon ni Benllyn, a gyda phawb ar y tren yn edrych yn syn arnon ni, mi neidiodd y pedwar ohonynt (yn cynnwys y ci) oddi ar y tren, cyn dweud diolch yn fawr i'r 'gaurd' a cherdded i mewn i wlybaniaeth y llwyni....

18.8.08

'Ryff Gaed'

Ces i gopi o'r 'Rough Guide to Wales' fel anrheg heddiw, sy'n amserol iawn gan ein bod ni'n mynd lawr i ardal Llanberis am ychydig o ddyddiau dydd mercher. Pob tro dwi'n gweld teithlyfrau am Gymru (mewn siop llyfr fel arfer), dyma fi'n ffeindio fy hun yn eu chwilota am son am y Gymraeg (neu diffyg son!). Faswn i wedi disgwyl i'r 'ryff gaed' tynnu sylw a dangos parch i iaith lleafrifol, a ces i mo fy siomi wrth bodio trwy'r cyfrol am tro cyntaf. A dweud y gwir teimlais roedd y teithlyfr wedi gor-bwysleisio cryfder sefyllfa'r Gymraeg trwy dweud pethau fel: 'magazines,newspapers and websites in the old language are mushrooming'. Mae'n amlwg mi gafodd y pennod am yr iaith ei sgwennu cyn i freuddwyd pabur dyddiol 'Y Byd' dod i ben. Dwi ddim yn gweld y sefyllfa 'ar y tir' yr un mor cadarnhaol a'r llyfr hon yn ei awgrymu, ond mae'n braf beth bynnag bod rhai ymwelwyr o leiaf yn dod i Gynru gyda dealltwriaeth am yr iaith a'r diwylliant sydd yn glwm iddi hi.

16.8.08

Wrecsam v 'Rushden a'r Diamwntiaid'

Gallai realaeth bywyd yn y 'Sgwâr Glas' dechrau brathu heddiw os nad ydy Wrecsam yn dod adre gyda rhywbeth o 'Irthlingborough' (dyna esboniad syml i enw'r clwb..) sef lleoliad tîm enwog Rushden & Diamonds. Mae'r Diamwntiaid yn hedfan yn uchel wedi dwy buddigoliaeth, felly bydd gan Wrecsam talcen galed i greu canlyniad ym Mharc Nene, ond mae'n rhaid ni fyw mewn gobaith. Wedi colled siomedig i fyny yng Ngaer Efrog nos iau, mae'n rhaid i'r Ddregiau cadw'r momentwm er mwyn denu torf i'r gêm gartref nesa', nos iau yn erbyn Rhydychen. Gyda dwy gêm arall oddi cartref i ddod ym mis Awst, mae'n well iddyn nhw ail-danio'r fflamau yn reit sydyn!

Tegeingl..

Mi aethon ni lawr i Glwb Rygbi'r Wyddgrug neithiwr i flasu Gwŷl y Tegeingl, gŵyl y werin cudd, sydd wedi ei threfnu gan griw brwdfryddig yr ardal yn sgil llwyddiant gigs Gymdeithas yr Iaith ar yr un un safle yn ystod yr Eisteddfod Genedlaethol 2007.

Mi welon ni dair artist, mae Steve Tilston yn cerddor profiadol a dawnus dros ben, ges i fy hudo gan ei dechneg ar y gitâr a gafodd o ymateb gwres iawn gan y cynulleidfa yn ei wylio ar y prif llwyfan. Wedyn mi glywon ni 'Fernhill', grwp gwerin 'Cymreig', sy'n creu sŵn diddorol gyda cymysgedd annarferol o offerynau. Mwynheuais sŵn y 'trwmped wedi ei miwtio', y ffliwt pren a llais pwerus a chlir cantores y band, ond roedd ambell i gan yn eitha hirwyntog a diflas i fi. Mi lwyddodd 'arweinydd' y noson i gynhyrfu'r dorf (roedd wedi crebychu braidd erbyn hynny) yn ddigon i denu'r band yn ôl i'r llwyfan am encore, ond erbyn hynny roedden ni'n barod am rhywbeth arall.

Mi ddoth honno i'r llwyfan mewn ffurf beichiog 'Martha Tilston', merch i Steve a chwaraeodd yn cynharach yn y noson. Yn syth mi deimlon ni wefr o'r llwyfan, dyma perfformwraig â phersonoldeb fawr ar y llwyfan. Mi fynnodd ei chaneuon eich sylw, ac wrth iddi hi gyflwyno ei chyd-gerddorion ifanc a blewog, mi gawson ni ein tynnu mewn i'w byd cerddorol hudol. Roedd y noson yn rhedeg ychydig yn hwyr erbyn hynny, felly roedd rhaid iddyn ni colli (gyda thristwch) hanner ei set. Roedd 'na awyrgylch braf ar y maes wrth iddyn ni gyfeirio at yr allanfa, gyda sŵn amrywiaeth o weithgareddau cerddorol yn dod ynghyd yn ei ganol.

Mae criw y Tegeingl wedi gweithio'n ddi-saib am fisoedd lawer i sicrhau llwyddiant yr Wŷl, gobeithiaf yn wir mi fydd y tywydd 'braf' yn parhau dros y sadwrn (rhywbeth sy'n gallu 'make or break' yn arianol gwyliau bach megis hon), ac mi fydd y niferoedd mae nhw'n haeddu eu cael yn heidio at y maes i weld yr amrywiaeth o artistaid talentog, a blasu hwyl y Gŵyl.

12.8.08

Dŵr Rhwyfwr...

Mae 'na declyn arall yn llenwi gofod prin ein tŷ ni heddiw. Y peth mewn cwestiwn yw 'Water Rower', sef periant rhwyfo sy'n defnyddio tanc o ddŵr gyda rhawffyn ynddi er mwyn creu gwrthiant. Dyni wedi cael ambell i declyn 'cadw'n heini' dros y flynyddoedd, gan cynnwys cwpl o beiriannau rwyfo eitha rhad, ond yn anffodus dydy hi ddim yn talu i brynu pethau o'r fath yn y tymor hir, fel mae'r hen ddwediad yn mynd: 'Prynu yn rhad, prynu dwywaith' (neu rhywbeth felly). Mae sawl cynhyrchwr o bethau felly siwr o fod yn dibynnu ar y ffaith bod y rhan mwyaf o beiriannu 'cadw'n heini' yn diweddu ei bywydau yn rhwdu yn dawel mewn cornel dywyll y garej, wedi dim ond ychydig bach o ddefnydd 'blin'.

Mae'r 'Water Rower' yn peirriant 'difrifol' (gyda phris difrifol hefyd!), sy'n addas i'r gampfa yn ogystal â'r tŷ yn ôl yr hysbyseb. Mae hi wedi cael ei wneud allan o bren onnen yn y bon, ac mae pethau i'w weld yn ddigon solet. Yn ogystal â hynny, mae'n posib ei gadw o ar ei ben mewn gofod tua'r un faint a chadair 'dining', heb fawr o ffwdan sy'n peth hanfodol i ni. Mae'r profiad o rwyfo dychi'n cael yn llawer mwy boddhaol hefyd, gyda dim ond swn y dŵr yn cael ei dasgu tu mewn i'r drwm glir gan y rhawffyn 'stainless steel', i'w clywed dros sŵn y rhwyfwr yn ceisio dal ei wynt..!

A dweud y gwir nid fi yw'r rhwyfydd mwyaf brwdfrydig y tŷ, y gwobr hon yn mynd i 'ngwraig sydd yn aml iawn i'w gweld yn gweithio allan. Dwi wedi bod o dan yr argraff gan fy mod i'n gwneud gwaith corfforol pob dydd does dim rhaid i mi wneud llawer arall, ond gyda fy mhedwardegau yn carlamu heibio, dwi'n dechrau meddwl rwan yw'r amser i ddechrau edrych ar fy ôl tipyn bach yn well, felly dwi wedi rhoi i'r neilltu cwpl o sesiynau pob wythnos i dreulio ar y 'Dŵr Rhwyfwr', edrych ymlaen...

11.8.08

Hardeep mewn diwylliant Cymraeg....

Mi glywais adolygiad raglen BBC2 am yr Eisteddfod ddoe, tra wrando ar sioe Radio Cymru Sian Thomas. Felly neithiwr mi es i ati i'w lawrlwytho a'i gwylio ar bbc i-player (gwasanaeth defnyddiol er andros o araf am ryw rheswm). Dwi'n hoff iawn o'r Albanwr 'Sikhaidd' Hardeep Singh, mae ganddo fo ardull sych, hamddenol, efo gallu i gymryd i 'mickey' o bethau mewn ffordd tyner, heb bod yn or-greulon megis sawl digrifwr.

Mi wnath o argraff drawiadol ar y 'Maes' mewn ei dwrban lliw 'pafilion', wrth iddo fo grwydro caeau Pontcanna yn siarad gyda eisteddfodwyr, wrth ei fodd yn ymarfer cyfarchion newydd ei dysgu gan Nia Parry. Mi wnath o ymdrech parchus i ynganu'r geiriau'n iawn, wrth siarad gyda amrywiaeth eang o bobl. Cryfder y sioe efallai (ar wahan i bresenoldeb Hardeep ei hun), oedd y nifer mawr o wynebau rhwngwladol gafodd Hardeep y cyfle i siarad gyda nhw, gan cynnwys Bryn Terfel, Connie Fisher, Cerys Maththews a Matthew Rhys, pobl mi gyfarchiodd Hardeep gyda gwres naturiol a diddordeb go-iawn. Ond pwysicach na'r pobl enwog oedd ar gael iddo fo, mi wnath o dynnu sylw at yr ieunctid, rhywbeth roedd yn amlycach eleni yn sgil y coroni o'r 'Baby Faced Bard', a gafodd Huw Stephens y cyfle i gyflwyno rhai o fandiau addawol o lwyfan Faes B.

Wnes i fwynhau'r sioe, un mi aeth allan dros Prydain Fawr ar BBC2. Mi gafodd Hardeep blas digon mawr ar ddigwyddiadau y brifwyl i wneud rhaglen deallus, doniol, sensatif, am sefydliad tydi'r rhan mwyaf ohonon ni ddim yn deall yn rhy dda.

Os wnaethoch chi ei fethu, ewch i bbc i-player lle mae'n ar gael am sbel i ddod, mae'n werth ei weld:

http://www.bbc.co.uk/iplayer/episode/b00d18bm/

10.8.08

y ddreigiau ar dan...

Mi gafodd Wrecsam y cychwyn gorau i'w tymor cyntaf yn 'Uwchgyngrair y Sgwâr Glas'(neu'r conference) ddoe. Dioddefodd Stevenage cweir go iawn, ond falle yn fwy pendant na'r canlyniad 5-0 roedd y nifer o ffydloniaid wnath troi i fyny, yn agos iawn at bump mil! Mi fydd hyn, yn ogystal a'r sgôr codi ofn ar y timau sy'n ymweled â'r Cau Ras dros y wythnosau i ddod.

Mae gen y cochion dwy gêm oddi gartref (yn dechrau nos iau yng Nghaer Efrog) i gadarnhau eu cychwyn disglair cyn croesawi Oxford (tîm dwi'n cofio yn yr hen 'First Division' yn eu dyddiau o dan ddylanwad pres amheus Robert Maxwell) i'r Cae Râs ar Awst 21ain. Erbyn hynny mi fydden ni'n gwybod os canlyniad 'ffrîc' yn unig mi welon ni dydd sadwrn! neu ddechreuad o ymgyrch go gry'...

7.8.08

camp ieithyddol Madison...

Nad yw'r enw Madison Tazu yn un rhwydd i'w anghofio, yn enwedig mewn gwlad o Jonsiaid di-ri. Ond ar ôl i'w champ iethyddol hi, prin iawn mai unrhywun ohonon ni sydd ymdrechu i gael gafael yn yr iaith hon yn debyg o angofio'r enw hyfryd am flynyddoedd maith. Mae'n dim ond cwta deg mis ers i Madison mynd ati gyda phenderfyniad cadarn i feistri'r Cymraeg cyn gynted â phosib, ac hynny yn ôl y son, ar ôl iddi hi cael ei gwahardd o ddosbarthiadau Cymraeg yn yr ysgol yn Aberteifi. 'Gwrthryfel' mi wnaeth hi yn erbyn y Gymraeg y dyddiau yna, ond wedi iddi hi symud o Gymru i Brighton a threulio peth amser yn crwydro o amgylch y planed, mi welodd hi'r werth yn ddiwylliant ei gwlad ei hun (wel y wlad a gafodd ei magu ynddi hi wedi ei geni yn Lloegr). Mae hi'n wir hanes anhygoel, ac o glywed safon ei Chymraeg mai'n sicr ei bod hi'n wir haeddu ei gwobr. Roedd safon y pedwar yn y rownd terfynol yn andros o uchel eleni, ac roedd hanes pob un yn diddorol a gwahanol, ond dwi erioed wedi clywed dysgwr yn siarad cystal wedi deg mis o ddysgu, llongyfarchiadau mawr iddi hi.

Fel gwrthgyferbyniad llwyr i gamp dysgwraig y flwyddyn efallai, mi welais i yrrwr tacsi yn siarad ar y newyddion am y cynnydd yn ei busnes dros wythnos yr Eisteddfod, ac yntau wedi bod yn disgybl yn ysgol Glan Taf rhai deng mlynedd yn ôl. Mi ddwedodd (yn ei 'Gymraeg' rwdlyd tu hwnt) roedd o wedi siarad mwy o Gymraeg dros y wythnos yma nag dros y deg mlynedd diwetha, tystiolaeth sy'n adlewyrchu'r realaeth ieithyddol y prif ddinas efallai, i sawl sydd wedi bod trwy addysg cyfrwng Cymraeg yna, ac rhywbeth dwi'n cyfarwydd gyda hi o Sir y Fflint.