Sgrîn

Cleciais fy nghopi o gylchgrawn 'Sgrîn' ar lawr y cyntedd y bore 'ma, digwyddiad prin ond un fydda i'n croesawu pob tro. Ges i gyfle da y p'nawn 'ma i eistedd yn ôl yn y tywydd braf i'w darllen, rhywbeth mi wna i mewn un eisteddiad fel arfer, mor ddarllenadwy yw hi! Gyda swniau'r hogan yn chwarae'n fodlon ei byd ym mhwll padlo ei ffrind drws nesaf yn fy nghlustiau, setlais o dan gysgod ymbarel i fwynhau hanner awr o ymlacio wedi wythnos go frysur.

Mae un o'r erthyglau yng nghyfrol yr haf yw am y newidiadau i 'ddigidol'. Yn ôl y wybodaeth, mi fydd trosglwyddwr Moel y Parc, sef yr un sy'n cyrraedd Cilgwri yn diffodd ei signal analog ym mis tachwedd. Mi wnaiff hyn yn golygu na fydd signal ar gael iddyn ni wedyn, yn ôl pob son mae 'na ffordd o rhwystro i raddau'r signal digidol rhag ymledu dros y ffin. Efo'r datblygiadau diweddaraf yn y gwasanaethau band llydan, na ddylai hynny bod gormod o broblem. Dwi'n tueddi gwylio mwy o raglenni S4C yn y dull hon yn barod, er mae'n braf cael y dewis eu gwylio ar y sgrîn 'fawr' hefyd, os dwi isio. Ta waeth, mi wna i edrych mewn o ddifri i'r opsiynau sy'n ar gael ym mis tachwedd, hynny yw 'Sky' neu 'Freesat'

Darllenais i hefyd am gyfres newydd 'Bro' yr un roedd 'Ro' yn siarad amdano yn 'Copa'r Mynydd'. Mi fydda i'n sicr o wylio y cyfres hon...

Yr hyrddiad olaf...

Bore 'fory mi fydda i'n gwneud yr hyrddiad olaf yn y proses hirwyntog o symud gweithdy. Mae hi wedi bod tasg mawr a dweud y gwir, ar ran gwneud y gwaith darparu yn y lle newydd, yn ogystal a chlirio allan yr hen le. Dwi'n disgwyl sgip yn gynnar yn y bore, ond erbyn hyn dwn i'n poeni braidd am le yn union i'w lleoli, ar ôl i sgip arall cyrreadd yn union yr un le lle o'n i'n gobeithio parcio sgip fi! Gawn ni weld os mae rhai o'r ceir oedd yn parcio yn y stryd y p'nawn 'ma wedi gadael erbyn bore fory. Wna i luchio fy mherfa yn y fan beth bynnag, jysd rhag ofyn i mi gael fy ngorfodi mynd â'r sbwriel tipyn o bellter, ond gobeithio na fydd rhaid gwneud hynny!

Ar ôl hynny mi fydd dim ond cwpl o beiriannau mawr i symud, fy mhrif llif gron, a sandiwr drwm, wedyn mi fydda i'n gallu anadlu ebychiad o ryddhad, a chysgu'n sownd gobeithio!!

Trawsnewidiad y 'Pier Head'

Mae dinas Lerpwl wastad wedi dangos ei ochr gorau i'w 'gwaed bywyd' yr afon Mersi, ond dyddiau 'ma mae gan yr hen lannau llawer mwy i gynnig ymwelwyr, a ffordd arall i'w cyraedd.



Y camlas yn rhannu'r hen a'r newydd

Mae'n cwpl o flynyddoedd ers ro'n i lawr yn y Pier Head, ond pigiais i draw y p'nawn 'ma (tra oedd Jill yn siopa), yn bennaf i weld estyniad i gamlas Leeds Lerpwl, sy'n arwain cychod culion reit i galon y ddinas a'r Doc Albert. Roedd yr ardal dan ei sang, efo ymwelwyr o dros y byd (o'r hyn a glywais) yn mwynhau'r tywydd braf, ond welais i ddim yr un cwch cul yn anffodus! A dweud y gwir ni faswn i wedi gwybod yr ardal, onibai am yr adeiladau crand cyfarwydd sy'n goruchafu'r sefyllfa sef y 'three graces' (Yr Adeilad Liver', yr adeilad Cunard, a'r Adeilad Porthladd Lerpwl), mor syfrdanol yw'r newidiadau. Efo amgeuddfa newydd yn cael ei adeiladu drws nesa, mae'r dyfodol yn edrych yn ddisglair i'r hen ddinas frwnt dwi'n cofio o'r saithdegau ar wythdegau. Ewch draw os gewch chi gyfle, mae'n werth ei gweld!



Un o'r lociau newydd sy'n arwain cychod trwy'r cyfundrefn o ddociau tuag at y Pier Head

Angherdd Angharad....

Darllenais erthygl yng nghylchgrawn Golwg yr wythnos 'ma am gefnogaeth y cyflwynydd Angharad Mair i ymgyrch Cymdeithas yr Iaith i sicrhau mai gan y Cynulliad yr hawl i ddeddfu dros y Gymraeg yn hytrach na Llywodraeth San Steffan (dymuniad digon rhesymol!). Soniodd y Cyflwynydd profiadol am y ffaith bod hi'n ennill bywoliaeth digon llewyrchus trwy gyfrwng y Gymraeg, rhywbeth ni fasai hi'n gallu ei wneud erbyn heddiw heb ymdrechion y 'Gymdeithas' dros y flynyddoedd i sicrhau statws swyddogol i'r iaith Cymraeg. Mae'n araith diddorol iawn (ymhlith nifer eraill), a dyna pam roddais y fideo ar y blog. Difaterwch yw gelyn yr iaith yn ôl Angharad Mair, ac er gwaethaf canlyniadau calonogol i ymchwil diweddaraf Bwrdd yr Iaith ynglŷn âg agweddau pobl Cymru tuag at y Gymraeg, mi fydd troi y cefnogaeth hon yn rhywbeth fuddiol i'r iaith 'ar y tir' fel petai, yn cymryd pobl brwdfrydig ac ysbrydoliedig.....

Rali Mai 16, 2009: Hawl i Fesur Iaith Cyflawn from Cymdeithas yr Iaith on Vimeo.

Mae'r waith adnewyddu wal llyn morol West Kirby (roedd mewn peryg o fethu dal dŵr yn ôl arbennigwyr) yn parhau. Mae'r llyn gwneuthuredig (artiffisial) yn rhan pwysig o'r economi lleol, nid yn unig fel atyniad cryf i fordhwylwyr o bob man, ond hefyd i'r pobl sy'n dod dim ond i gerdded o amgylch y dŵr caeedig, ac wedyn falle i wario eu pres yn y siopau a bwytai. Stopiais i dynnu llun o nifer o greyr bach (egrit) yn fantasio ar y gyfle i fwydo ar beth bynnag sydd ar gael ar y waelod mwdlyd, ymhlith ambell i ffrâm beic a throli Morrisns!

symud

Dwi'n cario ymlaen symud gweithdy trwy cludo cwpl o lwythi fan pob dydd o'r hen le i'r lle newydd. Heddiw wnes i symud fy mainc gwethio, un sydd wedi bod ef fi ers fy mhenblwydd deunaw oed. Efo'r fainc yn ei lle, mae'r gweithdy'm edrych fel gweithdy go iawn, a treuliais y p'nawn yn gosod bwrdd ar y wal i ddal fy offer i gyd, ac un arall i ddal fy nghrampiau. Mae'r pentyrau o stwff sy'n dal i lenwi'r hen weithdy yn codi braw arnaf, ond cyn diwedd wythnos nesaf mi fydda i'n archebu sgip er mwyn lluchio'r gwbl lot dwi heb ffindio lle iddi yn y lle newydd. Does dim modd storio yr un faint o ddarnau bach, ac mae rhaid i mi fod yn didrugaredd am unwaith.

Golwg ar Olwg

Wel dwi wedi llwyddo mynd ar wefan Golwg360 ychydig o weithiau hyd yn hyn, er mae 'na elfennau o'r tudalennau sy'n ar goll o hyd, o leia dwi'n cymryd bod y blychau gwag coch i fod yn rhywbeth ar wahan i ... wel blychau gwag coch! Dwi ddim yn cyfarwydd â'r ochr technolegol ynglŷn â'r fathau gwahanol o wefanau, ond un o'r diffygion amlycach hyd a welaf i yw'r delwedd (neu ddiffyg delwedd...). Cymerwch gwefannau'r BBC neu S4C (dwi'n gwybod mae gynnon nhw pocedi dwfn, ond mae Golwg wedi derbyn swm sylweddol er mwyn datblygu'r gwefan hon), mae gynnyn nhw 'golygion' cryf a phendant, mae nhw yn dennu rhywun mewn i chwilio trwy'r tudelannau. Mae nifer o'r lluniau ar wefan Golwg360 yn eitha wan (sbiwch ar y stori am addysg cyfrwng Cymraeg), ac mae'r gymysgedd o ffontydd yn gwneud i'r peth edrych yn fler a heb strwythyr. Mae lliw cefndirol y blychau testun yn rhy olau hefyd, mae'n edrych yn 'wishy washy' ar y sgrîn.

Mae 'na nifer o gryfderau hefyd mae'n rhaid dweud, 'Lle Pawb' a'r Calendr er enghraifft, ond mae'r prosiect yma wedi costio 'Y Byd' cofiwch, onid ydyn ni'n haeddu rhywbeth mwy proffesional?

Mi wnes i glywed Dylan Iorwerth (Golygydd Golwg) yn ymateb cwestiynau ynglŷn â'r wefan amser cinio, a chwarae teg iddo fo, roedd o'n barod i wrando. Mi fydd yr ochr technolegol yn cael ei datrys gobeithio ac mi fydd y newyddiaduriaeth yn gwella hefydb gobeithio, ond mae'n siomedig mi gafodd y peth ei lansio heb olwg cryf, rhywbeth roedd gan cynllun papur newydd 'Y Byd' hyd yn oed heb rifyn erioed yn cael ei cyhoeddi.

Golwg 0

Glywais erthygl ar Post Prynhawn yn son am lansiad gwefan Golwg360, felly es i'n syth at y gluniadur er mwyn cael cip sydyn arni. Yn anffodus ges i fy siomi pan welais i ddim ond neges yn dweud nad ydy Internet Explorer yn gallu dangos y tudalen priodol ar hyn o bryd. Dwi'n methu credu roedd sut gymaint o bobl yn trio mynd ar y wefan ar yr un pryd mi grashiodd y wefan ar ei diwrnod cyntaf, ond pwy a wir? mi dria i'n nes ymlaen siwr o fod.

Yn ôl pob son mae'n werth ei gweld, ac fel tanysgrifwr electronig i 'Olwg' dwi'n awyddus i gefnogi prosiect diwetharaf y cwmni, er mae'n well gen i gael rhywbeth yn fy nwylaw i ddarllen, yn lle tudalenau'r we. Camgymeriad oedd tanysgrifio i'r cylchgrawn mewn ffordd electronig yn unig, ac y dyddiau 'ma dwi'n ffeindio fy hun yn mynd o un wythnos i'r llall heb darllen gair o wasg 'Golwg'. Gawn i weld (gobeithio..) pa wahaniaeth mi wnaiff Golwg360....

'Patsh' Russell.....

Gwrandawais ar raglen Beti a'i Phobl yr wythnos yma i glywed Russell Jones y garddiwr hoffus o Rosgadfan yn son am ei fywyd a'i batsh enwog yn yr un un pentref. Seren sioe 'Byw yn yr Ardd' yw Russel, nid y fath o raglen mi faswn i'n ei gwylio fel arfer, ond mae'r boi yma yn gymeriad unigryw sy'n werth ei wylio beth bynnag, sdim ots am beth yw'r pwnc.

Ges i fy synnu i ddysgu am ddidordebau eraill Russell, hynny yw cerdd dant, dawnsio llinell, ac ieir. Mae ei frwdrydedd dros garddio yn haentus. Er does fawr o siawns o finnau'n saethu allan i'r ardd i wneud tipyn o 'falu ac yn palu' (torri'r lawnt a'r gwrychoedd yw cyfanswm fy nghampau i'n yr ardd fel arfer), ond pe tasai rhywun rhywbryd i lwyddo fy narbwyllo wneud hynny, mi fasai'r person hwnnw yn debyg o fod yn berson fel Russel Jones!

Mor Gymreig a Chymraeg yw'r garddwr glen o Rosgadfan, ges i fy siomi clywed ganddo fo sut mae pentref anhysbys megis hwn hyd yn oed, mewn ardal Cymraeg ei hiaith, yn colli conglfeini'r cymuned. Efo'r capeli, yr ysgol a'r siopau i gyd wedi cau, dim ond un dafarn sydd ar ôl i'r bentrefwyr galw'n lle i'r cymuned. Mae sawl tŷ fferm yn y bro wedi cael eu prynu gan 'bobl dŵad sy'n reteirio i'r ardal' heb fawr o ddealltwriaeth am y cymuned neu ddiwylliant Cymraeg yr ardal, yn ôl Russel.
Does dim casindeb yng ngheiriau Russell Jones, dim ond tristwch. Mae cefn gwlad Cymru yn newid yn sydyn iawn mae'n amlwg, ond efo cymeriadau mor liwgar a brwdfrydig a'r boi hwn yna i wneud gwahaniaeth, falle mae 'na obaith am ddyfodol gwell...

Gweithdy newydd...

Y golygfa trwy'r drws cefn

Wedi dros hugain mlynedd yn fy nghweithdy presenol (mae hynny'n fwy na 'ddedfryd oes'! ynde!), mae fy amser yna yn dod i ben o fewn llai na mis. Mae'r gwaith ar y lle newydd bron wedi ei gorffen erbyn hyn, hynny yw'r gwaith coed a pheintio oedd heb ei wneud yn barod, ac o fewn wythnos mi fydda i'n mynd wrthi i ddechrau symud y peirianwaith gwaith coed a'r pren sydd gen i fewn stoc. Mae rhywun yn casglu lot o sbwriel dros y flynyddoedd felly efo llai o le yn y gweithdy newydd mae'n cyfle gwych i gael cliriad go dda a llenwi ambell i sgip. Mae gen i gof brith o symud i mewn a dwi ddim yn edrych ymlaen yn fawr at y profiad o symud y stwff trwm, ond efo cymhorth cwpl o ffrindiau dwi'n siwr fydd pob dim yn iawn.

Dwi'n wrth fy modd efo'r lle newydd (mae'n ar y daearlawr am un beth), er lle lot llai yw hi, mae'n reit yn ymyl y gorsaf trên, felly mae 'na lawer i weld trwy'r dydd, efo'r trenau o Lerpwl yn dod ac yn gadael pob chwater awr. Mi fasai'n nefoedd ar y ddaear i 'wiliwr trenau', efo'r traciau dim ond ychydig o droeddfedi i fwrdd!!

Dwyiethrwydd.... yn llesol iddyn ni...

Gwyliais i raglen diddorol ar S4/Clic neithiwr (gwasanaeth defnyddiol tu hwnt!), sef un o'r cyfres 'Wynebau Newydd' ar y pwnc dwyieithrwydd. Dwn i ddim os mae rhywun sy wedi 'datblygu' dwyieithrwydd fel oedolyn yn cael eu ystyried yn ddwyieithog yn gwir ystyr y gair? Yn sicr nad ydyn ni yn siarad ein ail iaith 'newydd' fel person a gafodd ei magu yn ddwyieithog, ac mae'n debyg bod dysgwyr yn defnyddio rhan arall o'r ymenydd i brosesi ieithoedd ychwanegol yn gymharu i siaradwyr cynhenid! Ta waeth, yn ôl tystiolaeth o Ganada a gyflwynwyd yn rhaglen mi welais i neithiwr, mae dwyieithrwydd yn llesol iddyn ni ar rhwystro/gohirio 'dementure' megis alzheiners. Ar gyfartaledd mae'n debyg, mae gallu mewn dwy iaith yn gwneud pedwar flynedd o wahaniaeth, hynny yw ni fydd pobl dwyieithog yn diodde o salwch megis hon mor gynnar yn eu bywydau. Mae'r un fath o effaith wedi cael ei gweld efo pobl efo dawn cerddorol, felly mae 'na lawer iawn ymchwil i wneud yn y cyd-destun hon hefyd.

Ym Mhrydain, mae 'na rai sy'n gweld ein dwyieithrwydd cynhenid (hynny yw'r ieithoedd celtiadd sy'n dal i fyw) fel problem yn hytrach na chryfder. Gobeithio rhywdydd yn y dyfodol wnawn ni weld nhw fel rhywbeth llesol, i drysori, yn hytrach na rywbeth i gwyno amdani.....
ond mae dwyiethrwydd cynhenid yn sy'n rhan o brofiad nifer sylweddol o boblogaeth y byd yn rhywbeth i drysori yn hytrach na gweld fel problem

Carnedd Gwenllian

Mae'n priodol falle bod un o'r copaoedd mwyaf anghysbell y Gogledd newydd ei ail-enwi ar ôl cymeriad mor drychinebus a'r Tywysoges Gwenllian. Wedi ei amgylchynu gan ei perthnasau, Llywelyn a Dafydd (yn ôl pob son), mi fydd yr enw Gwenllian yn sefyll yn cyfforddus ymhlith mynyddoedd y Carneddau. Dwi'n cofio noson o wersylla efo ffrind yn fy arddegau wrth ymyl rhaedr Abergwyngregyn , efo'r bwriad o gyrraedd copa Carnedd Uchaf/Gwenllian (wedi methu cyrraedd y copa o ochr Llyn Ogwen cwpl o weithiau oherwydd diffyg golau). Roedd hi'n daith eitha ddiflas mewn gwirionedd, ar ddiwrnod niwlog a gwlyb, a dim ond er mwyn gallu dweud roedden ni wedi cwblhau'r copaoedd 3000' i gyd. Mi lwyddon ni, a dwi'n falch o hynny rwan, ond ar y pryd do'n i ddim cweit yr un mor benderfynol o gwblhau'r 'set' a fy nghyfaill.

Mae hanes Cymru fel unrhyw gwlad yn llawn anghyfiawnderau a chreulondeb, ond yn ôl yr hanes, mi ddiodefodd teulu 'Llywelyn ap Gruffudd' (Llywelyn ein Llyw Olaf) yn fawr o dan ddwylaw Edward 1af er gwaethaf cytundeb rhwng Brenin Lloegr a Llywelyn ychydig o flynyddoedd yn gynt. Wedi marwolaeth ei mam tra roi genedigaeth i'w unig plentyn, mi gollodd y baban Gwenllian ei thad yn ystod brwydyr yng Nghilmeri, ac wedyn ei ewythr a gwarchodwr Dafydd, brawd Llywelyn a gafodd ei dal gan Fyddin Edwrard cyn cael ei ddeddfrydu i farwolaeth erchyll gan y Brenin hwnnw. Mi dreuliodd meibion Dafydd gweddill eu bywydau o dan glo, a chipiodd Edward y teitl Tywysog Cymru a roddodd i'w fab, ac yn ei tro wrth cwrs i'n Siarles annwyl ni! Fel merch i Llywelyn, a thywysoges Cymru, mi gynhyrchiolodd ffrwthlondeb potensial Gwenllian bygythiad i Frenhiniaeth Lloegr, felly trefnodd Edward iddi cael ei anfon i leiandy Sempringham yn Swydd Lincoln lle treuliodd gweddill ei bywyd, cyn farw yna yn 54 oed. Gafodd hi ddim dewis i fyw bywyd 'normal', neu fagu plant, neu hyd yn oed siarad iaith ei thad. Yn ôl y cofnodion y lleiandy mi ysgrifenodd hi ei henw ei hun yn 'Wencilane' a 'Wentilane'.

Mae'n hanes llawn dristwch ac yn werth o leiaf un fynydd! tybed be fasai Wencilane yn meddwl o'r ymgyrch i enwi un o brif copaoedd tywysogaeth ei thad ar ei hôl....tybed yn wir

Castellmai

Mi deithiom ni draw i Wynedd y bore 'ma i fwynhau pryd o fwyd blasus tu hwnt yn awyrgylch hyfryd iawn Castellmai, tŷ siôrsiadd crand yng nghyffuniau Caernarfon. Mi gafodd y bwyd ei darparu gan cwmni o Lanrwst 'Blas ar Fwyd', ac roedd y peth i fod yn sypreis i fy nhad sy newydd troi wyth deg oed. Roedd fy chwaer wedi anfon mam a dad allan am dro er mwyn galluogi i'r bwyd cyrraedd heb fy nhad yn gwybod dim byd amdanhi, ond digwydd bod mi ddaethon nhw yn ôl cyn i'r fan gadael. Wrth cwrs mi siaradodd fy nhad â gyrrwr y fan a dyma fo'n dweud "Mae rhai bobl yn cael parti yn fan'na"! Wel roedd y cath bron a bod allan o'r cwd, ond dwedodd fy nhad dim cyn ar ôl y parti, ond nad oedd o'n disgwyl gweld y teulu i gyd yn fan'na.

Ges i gyfle cael nifer o sgyrsiau yn y Gymraeg efo aelodau'r teulu dwi ddim yn gweld yn aml iawn, a gathon ni dro bach fyny'r lôn i fwynhau golygfeydd ysblennydd o'r Eifl, Ynys Môn, Castell Caernarfon ac ati.

Gwŷl y Banc

Dwi'n edrych ymlaen at benwythnos hir ac i anwybyddu'r gwaith yn gyfan gwbl am dridiau. Dyni i fod yn mynd draw i ardal Caernarfon dydd sul i gyfarfod â fy rhieni sy'n aros mewn llety crand yn fan'na fel 'trît' penblwydd i fy nhad. Mae rhai o gangen Cymreig ei deulu o'n dod am bryd o fwyd amser cinio, y rheiny oedd yn methu teithio i'r dathliad yng Nghilgwri neithiwr. Mi fasai'n braf i fynd, ond mewn rhan mae'n dibynnu ar gyflwr fy nhad yng nghyffarith sy'n dal yn yr ysbyty, er mi welon ni ychydig o welliant ddoe.

Yfory mi fydd rhaid i mi fynd i Benbedw er mwyn gyfnewid pâr o drowsus wnes i brynu yn Primark pythefnos yn ôl. Neu ddylwn i ddweud i gyfnewid y pâr o drowsus mi wnes i gyfnewid i'r pâr mi wnes i brynu yn Primark pythefnos yn ôl! Os mae hynny'n gwneud synnwyr... dwi wedi prynu'r faint anghywir dwywaith rŵan! y tro nesaf wna i'w trio yn y siop yn pendant!!