Dihangfa...(y rhan olaf!)

Dyni ar fin gadael am egwyl bach arall (yn Y Bala), a dyma fi'n ffindio fy hun heb orffen sgwennu am yr un diweddaraf!

Mae pobl yn son am Gymru fach, ac wrth cwrs gwlad cymharol bach yw hi, ond tybiwn i fod y dwediad honno'n cyfeirio at faint bydysawd y Cymry Cymraeg, rhywbeth a ddaeth yn amlycach i mi wrth i mi ddigwydd gweld dau o 'selebs' y byd darlledu/adloniant Cymraeg mewn dau lefydd gwahanol ar yr un ddiwrnod. Yn gyntaf wnaethon ni ddigwydd gweld Rhys Mwyn, cyn gitarydd bas 'Anrhefn', newyddiadurwr ac hyrwyddwr cerddoriaeth Cymreig (mae nhw'n dweud fo oedd y person wnath 'darganfod' Catatonia trwy eu harwyddo nhw i wneud eu halbwm cyntaf efo 'Sain',digwyddiad gwerth ei dathlu ar ben ei hun!). Roedd RM yn cael paned yng Nghaffi 'Pen y Ceunant' ar droed yr Wyddfa, ac yn sgwrsio'n rhwydd efo rhai o'r yfwyr eraill. Mi wnaethon ni ymuno â'r sgwrs hwnnw ac maes o law mi grybwyllais y ffaith roedd ei wyneb yn un gyfarwydd i mi o'r Daily Post. Sgwrsion ni am Lerpwl, cerddoriaeth a Phenbedw, rhywle mae o'n ymweled âg o'n wythnosol digwydd bod. Hogyn digon clen rhaid i mi ddweud, er mae o'n hoff iawn o godi gwrychyn sefydliadau Cymraeg yn ei golofn wythnosol (ond does dim byd o'i le â hynny am wn i!).

Nes ymlaen yn y diwrnod, mi wibiom ni lawr arfordir Pen Llŷn i draeth Tywyn ger Tudweiliog, traeth hyfryd tu hwnt, ac un lle treuliodd Jill a'i theulu dyddiau di-ri yn ystod gwyliau ei phlentyndod. Does fawr ddim yna yn y gaeaf, ond yn yr haf mae 'na gwt cerrig wrth ymyl y llwybyr lawr lle mae pethau 'traethlyd' yn cael eu gwerthu, yn ogysatal a fferins a diodydd (coffi ffres y dyddiau 'ma hefyd). Mae'r ffermwr lleol sy'n rhedeg gwersyllfa dros y lôn yn rhedeg y cwt, a sylwais mai cyflwynwraig o'r sioe 'Ffermio' yw'r ffermwraig mewn cwestiwn! Oherwydd hynny ges i'r hyder i siarad yng Nghymraeg efo hi, ond dwedais i ddim am nabod ei gwyneb, jysd gwennu tu mewn wnes i, wrth meddwl pa mor fach yw Cymru fach...

Dihangfa....(rhan 2)

Tydi pobl ddim yn teithio i Gymru er mwyn ail-llewni lliw haul nage? Mae'r tirlun ei hun yn sicrhau hinsawdd sy'n llai disgwyliadwy, ac yng gnhyffuniau Eryri mae'r effaith hon yn amlycach, a gei di brofi pedwar tymor mewn un ddiwrnod (fel a ganodd 'Crowded House' ers talwm). Roedden ni'n penderfynol o gyrraedd copa'r Wyddfa yn ystod yr wythnos felly wnes i gadw llygad ar ragolygon y tywydd efo Dereck Brockway (shmae!)ar BBC Wales pob nos. Yn ôl 'Degsy', mi fasai'r dydd mawrth yn well o lawer, ar ôl nifer o ddyddiau cawodlyd, a chwarae teg iddo fo, roedd o'n llygaid ei le, a deffrom ni i awyr las heb gwml uwch ein pennau.



Wrth chwilio am rywle i barcio yn Llanberis mi basiom ni rhes hir o ddarpar teithwyr Rheilffordd Yr Wyddfa yn ymlwybro fel neidr o amgylch yr orsaf, rhagolwg arall o dywydd braf. Wedi diweddu ym maes parcio'r Amgueddfa Lechi (yr unig le ro'n ni'n gallu ffindio efo llefydd gwag), mi ddechreuom ni ein 'ymosodiad' ar yr allt serth sy'n 'croesawu' heidiau o gerddwyr pob dydd. O fewn hanner milltir o'r dechrau, mae pawb yn cael eu temptio i orffwys ar feinciau gwahoddgar ystafelloedd te unigryw 'Pen y Ceunant'. Pwy a wyr, ond mae'n digon posib bod ambell i daith gor-uchelgeisiol wedi dod i ben yn fan hyn, wrth i fotel sydyn o gwrw Bragdy'r Miws Piws troi yn ddau. Ond nid iddyn ni, mi wthiom ni ymlaen nes bod y tarmac yn ildio i lôn cerrig, yn addas i gerddwyr, anifeiliaid ac ambell i feic 'quad' yn unig.
Mi ddoth golwg y caffi hanner ffordd i'n cysuro jysd mewn pryd (duwcs, mae hwn yn mynydd llawn cyfleusterau!) gyda ein coesau yn dechra teimlo'r dringo o ddifri. Ar ôl diodydd a ddarnau o gacen blasus o grombil y cwt cerrig croesawgar, mi gariom ni ymlaen wrth i'r llwybyr sythu ac yn troi yn res o grisiau creigiog bron. Mae hon yn arwydd o'r ymdrechion parhaol i'w achub rhag erydu gormod am wn i, a welsom ni lond cwdyn ar ôl cwdyn o gerrig mawr yn barod i'r cymal nesaf, son am dalcen galed!
Wrth i'r llwybyr ein arwain o dan bont rheilffordd, mi wynebom ni gwyntoedd andros o gryf a dibyn digon mawr i'ch dychryn! Ai dyma trobwynt y taith i sawl cerddwr 'hamddenol'? Hyd yn oed ar ddiwrnod braf canol haf, mae'n posib teimlo nerth a pheryg y mynyddoedd wrth i'r tywydd troi dim ond ychydig. Mi chwipiodd a chwyrliodd y cymylau dros y crib, mi welsom ni dim ond ambell i gip o Grib Goch, Crib y Ddysgl, cyn o'r diwedd sbio lloches Hafod Eryri trwy niwl y cymylau a'r heidiau o ymwelwyr buddugolaethus, boed teithwyr trên neu teithwyr ar droed. Mae'n teimlad braf bod ar ben mynydd.

Dihangfa.... (rhan 1)

Gall mynd i ffwrdd teimlo fel talcen galed weithiau. Dyni wedi cael ein 'rhaglennu' rhywsut i deimlo dyma'r hyn y dylsen ni wneud yn ystod cyfnodau penodedig y flwyddyn, gwyliau banc, pythefnos dros yr haf ac ati.

Ond mae newid yn peth da 'tydy? Gallai bod yn siawns i werthfawrogi'r hyn sydd gynnoch chi yn barod, neu'n gyfle i ystyried y pethau mi fasai rhywun yn hoffi eu newid, neu gyfle jysd mwynhau golygfa newydd (yn llythrennol ac yn drosiadol!).

A dyna oedd cyflwr fy meddwl, wrth iddyn ni fynd ati i bacio'r holl pethau sydd i weld i fod yn rhan anhepgor gwyliau yr unfed canrif ar ugain: ffonau symudol a'u 'llenwyr', camerau digidol a'u llenwyr, gluniadur (jysd rhag ofn..) stwff y ci, stwff tywydd gwlyb, stwff tywydd poeth, stwff i'r traeth, stwff mynydda, digon o fwyd i oroesi gaeaf niwcliar, diolch byth do'n i ddim yn gwersylla...

Roedd gen i bentwr o bethau i wneud yn y gwaith (er mwyn dal i fyny efo'r amser a'r pres a gollais wrth symud gweithdy) a chwsmeriaid amyneddgar ar fy meddwl, wrth i mi drio canolbwyntio ar gasglu'r stwff gwyliau a newid gêr fy meddwl.

Diolch byth doedden ni ddim ar brys i adael (dim ond taith o awr a hanner yw hi o fan'ma), felly penderfynom ni fynd 'rhywbryd' yn ystod y prynhawn, er mwyn pigo i Benbedw yn y bore i brynu sgidiau cerdded a chôt sy'n dal dwr i Miriam (mae hi'n tyfu di-baid ar hyn o bryd).

O'r diwedd cyrraedom ni'r bwthyn clyd yng Nghwm y Glo tua hanner wedi chwech (rhywle dyn ni wedi bod o'r blaen) ac ymgartrefom ni'n syth, wedi llusgo ein bagiau o'r maes parcio ar waelod yr allt serth. Does dim modd parcio o fewn canllath o'r bwthyn heb flocio'r lôn yn llwyr, sy'n gwneud pethau'n annodd i breswylwyr heddiw yn nyddiau'r car (ond sy'n cadw rhywun yn andros o heuni!). Wedi gosod tân (do, roedd rhaid cynnau tân canol awst), a chynllunio taith cerdded ar gyfer y bore, mi gawsom ni dro sydyn i fyny'r lôn a'r llwybr cyhoeddus tu hwnt, a mewn dim ro'n ni'n edrych ar mawredd mynyddoedd Eryri a'r tlws yn ei choron Yr Wyddfa...

Cwrw am Ddim i Bawb....

Nid darllenwr da ydwi. Prin fydda i'n cwplhau llyfr mewn llai na mis i fod yn onest. Prin iawn iawn fydda i'n darllen un o glawr i glawr o fewn tridiau. Ond dyna'n union be wnes i efo 'Cwrw am Ddim', llyfr a sgwennwyd gan ein 'cyd-flogwr Cymraeg' Chris Cope. Hanes 'Profiad Cymraeg' Chris ydy o, sef ei brofiad o ddysgu'r iaith, yn y lle gyntaf ar ben ei hun draw yn yr UDA, ac wedyn ym mhrifddinas Cymru, yn gwneud cwrs Ba yn y Gymraeg. Dwi wedi bod yn dilyn blog Cymraeg Chris ers ei ddechreuad, rhywbeth a sylweddolais wrth ddarllen post cyntaf 'Dwi eisiau bod yn Gymro' yn y llyfr. Er gwaethaf hynny mae 'Cwrw am Ddim' yn taflu golau newydd ar y taith mai Chris wedi bod arnno, o obaith 'diniwed' at anobaith di-baid. O 'eisiau bod yn Cymro' i deimlo fel rhyw atyniad ffair, neu 'Arth sy'n Dawnsio' ar gyrrion diwylliant dyrys y Cymru Cymraeg. Gallai rhywun dadlau mi wnath ei sefyllfa ei hun yn waeth, trwy dennu cyhoeddusrwydd ar gefn ei gynlluniau i symud dros y mor i astudio'r iaith lleiafrifol 'ma (sy'n anhysbys i'r rhan mwyaf o ei gydwladwyr). Ond mewn gwirionedd, heb yr 'enwogrwydd' hyn, mi allai'r fenter wedi dod i ben cyn iddi ddechrau. Ni sylweddolais (hyd yn oed trwy dilyn y blog) pa mor enfawr oedd y gwaith o drefnu symud i Gymru, a maint y dyled mi wynebodd o drwy cytuno gwneud y cwrs. Mae rhan o bersanoliaeth Chris, yr un rhan sy'n dennu cyhoeddusrwydd, sy'n mwynhau dangos ei hun (ga i fentro dweud!) yw'r un rhan a wnath iddo gredu roedd yr anterth 'ma yn posibl yn y lle cyntaf. Mae pobl mawr yn breuddwydio'n fawr, sy'n o fudd iddyn ni i gyd credaf i.

Dwi'n cofio teimlo fel taswn i'n rhannu cyffro'r taith trwy darllen hynt a helynt ei fywyd newydd yng Nghaerdydd, ond yn fuan iawn sylweddylodd dilynwyr y blog nad oedd popeth yn iawn ym myd newydd Chris. Mi newidodd 'iaith' y blog o Gymraeg 'dysgwr cyffredinol' i iaith 'safonol', braidd yn ddiarth i ddysgwr fel fi, a ches i fy estroni rhywfaint wrth i mi ymdrechu trosglwyddo'r iaith yn fy mhen. Erbyn hyn, ac ar ôl darllen y llyfr, dwi'n deall yn llwyr yr hyn oedd Chris yn ceisio gwneud. Roedd o'n boddi, ac roedd o'n ymdrechu i dod i delerau â'r iaith a ddarganfodd yn y Prifysgol, yr iaith fasai rhaid iddo fo ddysgu er mwyn arnofio yn ei fywyd academaidd newydd.

Mae rhai o'r troeon sy'n wynebu'r darllenwr yn hollol anhysgwyliedig, a dwi ddim eisiau difetha mwynhad darllenwyr eraill trwy eu datgan yn fan hyn, ond mae'n trywydd sy'n wir gwerth ei dilyn. Mi faswn i'n cymeradwyo'r llyfr i bawb. Yn ystod darllen y llyfr, roedd rhaid i mi ailadrodd ambell i darn i Jill (fel mae rhywun yn gwneud tra ddarllen llyfr da, ond rhywbeth sy'n gallu cythruddo rhywun am wn i!), ond yn y diwedd gofynodd os fydd 'na gyfieithiad Saesneg yn cael ei gyhoeddi. Dwn i ddim, ond mi fasai'n syniad da...

at y mynyddoedd.....

Dyni am ffoi ffiniau cyfyngiedig y penrhyn 'ma am ychydig o ddyddiau, ac anelu at y mynyddoedd, hynny yw prydferthwch Eryri. Mi cawsom ni ychydig o ddyddiau yna y llynedd mewn bwthyn sy'n perthyn i gyfeillion i ni, ac mae nhw wedi mynnu ein bod ni'n dychweled am wythnos dros y haf, unwaith eto yn rhad ac am ddim, cynnig andros o hael. Gobeithio gawn ni ddiwrnod braf i ddringo'r Wyddfa, ac mi fasai gwibdaith lawr i Ben Llŷn yn plesio Jill er mwyn ail-ymweled ag ambell i draeth mi droediodd fel plentyn. Mae muriau mawreddog Castell Caernarfon hefyd yn sicr o dynnu sylw fy merch, na chofiaf y tro diwetha i mi grwydro tu mewn iddynt, mwy na chwater canrif mae'n siwr!

Americanes yw 'Dysgwr y Flwyddyn'

Mi gipiodd yr Americanes Megan Lloyd Prys (sydd bellach yn gweithio trwy gyfrwng y Gymraeg mewn ysgol yn Llanfairpwll, Ynys Môn) tlws 'Dysgwr y Flwyddyn' eleni. Mi glywais hi'n siarad heddiw ar y radio, a rhaid dweud ni faswn i wedi sylweddoli a) dysgwraig yw hi neu b) Americanes yw hi, mor wych yw ei Chymraeg!

Roedd hi'n rownd terfynol andros o gry', efo'r pedwar ohonynt yn haeddu gwobr am eu hymdrechion, ond dwi'n meddwl mae'r penderfyniad iawn wedi ei wneud, ac mi fydd y ffaith ei bod hi'n dŵad o dramor ac wedi llwyddo meistri'r iaith yn sicr o dynnu sylw ychwanegol i'w champ. Llongyfarchidau mawr iddi!

Bar uchel tu hwnt....

Mae amser cystadleuaeth 'Dysgwr y Flwyddyn' wedi cyraedd unwaith eto. Y bore 'ma mi ddarllenais ddarn am y pedwar terfynydd eleni, a rhaid dweud bod y bar wedi ei osod yn uwch nag erioed yn fy mharn i. Grwandewch at y pedwar yn siarad ar y wefan hon. (dim ond dyfalu ydwi, ond faswn i'n tybio yr americanes yw'r un ar y chwith..)

Mae'r criw i gyd yn edrych yn andros o ifanc ac mae nhw'n siarad Cymraeg sy'n swnio i mi'n naturiol a rhugl. Ro'n i'n hyd yn oed yn medru dyfalu yn weddol hyderus pa un sydd wedi dysgu Cymraeg yn ardal Caernarfon trwy ei acen cryf (arwydd mae'n siwr o ddysgwr sydd wir wedi ymgartrefu mewn cymdeithas). Mi fasai unrhywun ohonyn nhw'n haeddu'r gwobr am eu campau ieithyddol, ond fel arfer mae'r beirniaid yn ymchwilio mewn i'w cyfraniadau i'r iaith mewn sawl ffordd, nid yn unig pa mor rhugl ydyn nhw, felly gawn ni weld nos fercher pwy fydd yn cipio'r gwobr fawr...

Crefydd, Canu a Chymreictod....

Gwyliais ychydig o ddarllediad S4C o Gymanfa Ganu Eisteddfod y Bala heno. Dwi ddim yn person eithriadol o grefyddol rhaid dweud, ond temlais gwefr tra wrando ar yr egni a ddoth (hyd yn oed dros tonnau'r awyr) o berfeddion y pabell mawr pinc. Gallwn dychmygu hyd yn oed y daear o dan draed yn crynu wrth i'r côr a cherddorfa ymuno âg ymdrechion y cyhoedd i godi'r to. Wrth i'r camerau busnesu o gwmpas y cynulleidfa, mi welsom ni ambell i wyneb llonydd, fel petasen nhw wedi eu rhewi gan pŵer y sŵn. Mae'n debyg pobl heb ddigon o hyder yn eu canu neu eu Cymraeg oedden nhw, neu rai oedd wedi mynychu dim ond er mwyn profi awyrgylch un o'r hen draddodiadau Cymreig, lle mae crefydd, canu a Chymreictod yn dal i wrthdaro i greu sŵn unigryw sy'n teimlo fel petai'n dod o ryw 'capsiwl-amser'...