Digon oer i rewi......

Y traeth rhwng West Kirby a Hoylake - tydy'r llun ddim yn trosglwyddo'r oerni o gwbl!

Mi es i lawr i'r traeth efo'r ci tua hanner awr wedi tri'r p'nawn 'ma.  Roedd hi'n digon oer i rewi pob math o anifeiliaid, boed brain, cathod neu llyffantod (mae'n ymddangos bod gen ti ddewis o nifer o greaduriaid i gynnwys yn yr ymadrodd hyn!).   Dwi'n hoff iawn o dachwedd, adlewyrchiad efallai o'r ffaith fy mod i'n fwy o berson yr hydref na'r haf.  Dwi ddim yn mwynhau gormod o wres, neu ormod o oerni, felly yn yr hydref a'r gwanwyn teimlaf yn fwy cyfforddus.   Wedi dweud hynny, dan ni'n ddigon ffodus i fwy mewn ty gyda gwres canolog yn ogystal a lle tan agored, lle gawn ni losgi'r holl ddarnau sbar o bren a gynhyrchwyd gan saer coed pan dymunon ni (megis heno!).  Dwi'n tybio nad oes y gaeaf yr un mor apelgar i'n cyndeidiau yn yr oesoedd a fu.. neu i anffodusion yr oes sydd ohoni.

Pethau dwi'n darllen ar y funud...

Dwi'n dal i ddarllen am fywyd 'Owen Rees', ac yn dod i ddeall ychydig am ról y capeli ym mywydau Cymry Lerpwl tua canrif a hanner yn ól. Er cyfrol braidd yn drwchus yw 'Owen Rees - A Story of Welsh Life and Thought', mae'n cymharol hawdd i'w ddarllen, ac dwi'n mwynhau'r darlun bod yr awdur (Eleazer Roberts) yn ei beintio o fywyd teuleuol y cyfnod.

Mae Mam Owen yn ddynes garedig a ffyddiog, sy'n glwm a'i chapel, un o nifer yn 'nref' Lerpwl oedd yn perthyn i'r 'Hen Gorff', sef y Methodistiaid Calfinaidd.  Roedd yr amrywiaeth o enwadau'n poeni am ddylanwad y dinas fawr ar y Cymry alltud, a ran o'u dyletswydd yn ninasoedd mawr Lloegr (a Chymru) oedd eu gwarchod rhag atyniadau 'gwrth-cristnogol' llefydd felly.  Gafodd Gymry cyfle i fynychu nifer o ddigwyddiadau'n ystod yr wythnos, yn ogystal (wrth reswm ag oedfeydd y Sul, rhywbeth a wnaeth y mwyafrif ohonynt yn ól cofnodion yr eglwysi. 

Mae'r llyfr yn bwrw golau hefyd a rheolau llym yr eglwysi adeg hynny, a'r ffordd yr oeddynt yn barod i gosbi'n hallt aelodau nad oedd yn dilyn eu dehongliad penodol nhw o'r Beibl.  Mewn un achos a ddisgrifwyd, mae aelod o gapel Owen yn cael ei 'yrru' o'r eglwys gan ei fod wedi derbyn swydd a allai fod yn galw arno i agor gatiau dociau ar y Sul.  Mae dadl yn codi ymhlith rhai aelodau a blaenwyr y capel ynglyn á pha swyddi sy'n hanfodol i'w gwneud ar y saboth.   Mae un aelod yn cyfeirio at arferiad un o'r flaenoriaid o gael ei yrru at y capel mewn cerbyd gan un o'i weision ar ddiwrnodau glawiog.  Cyn hir mae'r gweinidog awdurdodol yn dod á'r dadleuon i ben trwy alw am bleidlais, ac yn 'cyfeirio' at y canlyniad yr hoffai ei weld.  Mae'r docwr druan yn colli'r dydd ac yn gadael ei gapel wrth gwrs.

Yn son am lyfrau, dwi newydd dod o hyd i fersiwn ar lein o 'Hanes y Wladfa' (pwnc arall sy'n fy ymddiddori), ac wedi ei lawrlwytho at y ffo^n.  Digwydd bod dyma destun dau llyfr a  gafodd gyhoeddusrwydd ar Wedi 7 heno.  Y gyntaf oedd llyfr 'bwrdd coffi' Mathew Rhys am ei daith ar gefn ceffyl dros y paith ym Mhatagonia, a'r llall yw hanes y rhai a deithwyd yno ar y Mimosa a llongiau eraill, yr enw dwi'n meddwl oedd 'Stori'r Wladfa'.  Mae gen i ychydig o bethau i roi ar fy rhestr dolig beth bynnag!

Ystadegau... ond pwy i gredu?

Roedd 'na erthygl diddorol yn y Western Mail yr wythnos yma, gyda S4C yn amddiffyn eu ffigyrau gwylio, sy'n dangos cynydd bach yn y nifer o wylwyr i raglenni Cymraeg o gymharu i 2009.  Maen nhw'n dangos hefyd y niferoedd sy'n gwylio dros y ffin (y tro gyntaf i mi weld ystadegau ynglyn á hyn), ffigwr arall sydd wedi tyfu.   Datgelodd Jeremy Hunt, fel ateb i gwestiwn AS o Gymru bod ffigyrrau gwylio'r sianel wedi eu hanneri dros cyfnod o bum mlynedd, ond cyfnod o newid mawr oedd hyn, a welodd y sianel yn rhoi'r gorau i ddarlledu rhaglenni poblogaidd Saesneg ymhlith yr allbwn Cymraeg. Dwedodd Hunt wrth ddefnyddio'r ffigyrrau yna ei bod o wedi wneud yn dda dros S4C!  Mi faswn i'n licio ei weld o'n gorfod ateb cwestiwn arall yn sgil datgeliad y ffigyrrau manwl...

Owen Rees, A Story of Welsh Life and Thought...

Mi ddarganfodais lyfr arall o ddiddordeb i siaradwyr Cymraeg tu hwnt i Gymry'r wythnos yma, sef nofel sy'n adrodd hanes Cymro a fagwyd yn Lerpwl yn ystod ail hanner y pedwaredd canrif ar bymtheg. Dwedais 'ddarganfodais', ond dylwn i wedi dweud 'darllenais amdano' mewn llyfryddiaeth llyfr sy'n dilyn hanes Cymry'r Glannau.  Mae 'Owen Rees, A Story of Welsh Life and Thought' gan Eleazar Roberts yn swnio fel teitl braidd yn anhysbys, ond wrth i mi 'Googlo' fo ges i syndod i gael hyd i nid yn unig copi newydd ar gael trwy Amazon, ond copi digidol yn fan hyn. 

Ar ól darllen ychydig ohono ar y we, penderfynais mae digon o ddidordeb gen i i fuddsoddi mewn copi 'caled' fel petai, rhywbeth mi wnes i y bore 'ma tra archebu llyfr arall.  Mae'r nofel yn swnio'n diddorol o safbwynt y disgrifiadau o agwedd ffrind gorau Owen Rees (sy'n ei alw fo Taffy wrth rheswm!) tuag at y Gymraeg, a phresenoldeb cryf y Cymry yn ei ddinas. 

Yr unig peth od yw clawr y llyfr (yn ol y llun ar wefan Amazon ta beth).  Mae'r llun yn dangos beic yn bwyso ar wal anhysbys, sy'n edrych fel unrywle ond Lerpwl canrif a hanner yn ol!  Ond ar glawr y fersiwn clawr caled sydd ar gael hefyd, mae 'na lun o dywyni yr anialwch!?  Dwi'n credu bod  'stoc pictiwrs' ydy'r rhain, achos welais i'r un llyfr o feic ar lyfr arall yn y cyfres o ail-argraffiadu maen nhw'n perthyn iddo.

Ta waeth dwi'n edrych ymlaen at ddarllen mwy o'r hanes pe bynnag llun sydd ar y clawr!

Espedwarec...

Fel dyni i gyd yn gwybod, dydy pethau ddim wedi bod yn rhedeg yn esmwyth i S4C ers sbel rwan, gyda phethau'n dod i ben llanw gyda ymddiswyddiad di-rybudd prifweithredwraig y sianel yn ól ym mis gorffenaf.  Ymddiswyddwyd hefyd Rhian Gibson, cyfarwyddydd gyda chyfrifoldeb dros gomisiynu rhaglenni i'r sianel (digwydd bod dwi'n cofio siarad gyda hi am ddarpariaeth i ddysgwyr yn Noson Gwilwyr, Lerpwl).  Mae'n eironeg efallai bod y person a gomisiynwyd Pen Talar - heb os un o'r ddramau gorau a ddarlledwyd ar S4C ers blynyddoedd - wedi gadael cyn i'r cyfres dod i ben.. er mae'n siwr mai ganddi hi gyfrifoldeb dros ambell i dwrci hefyd. 

Yn y distawrwydd byddarol a ddilynodd 'diflaniad' Iona Jones, mi gamodd Arwel Ellis Owen i'r adwy, boi andros o sych sydd i fod i lywio'r 'S.S. S4C' trwy'r dyfroedd cythryblus a thymestlus sydd i ddod. Cymerais i ddim ato fo o gwbl, hynny yw y tro cyntaf i mi ei weld yn cael ei gyfweld yn ei swydd newydd, nag ar noson gwilwyr y sianel pythefnos yn ól chwaith. Ond ers i lywodraeth San Steffan ei drin o (ac gweddill y sianel) fel y baw, mae gen i fwy o gydymdeimlad. 

Nad ydy ein hoff sianel Cymraeg ni wedi cael llawer o gyhoeddusrwydd cadarnhaol yn ddiweddar, gyda'r holl nonsens 'dim gwylwyr' yn yr wasg Saesneg (dydyn nhw ddim yn cyfri plant bach yn y ffigyrau gwylio dros raglenni i blant bach!?).  Ond yn ól S4C,  mae ffigyrau gwilio rhaglenni Cymraeg wedi cynhyddu ychydig dros yr flwyddyn diwetha, sy'n mynd yn groes i'r hyn sy'n cael ei gyhoeddi fel arfer.  Mae'n anheg yn ól y sianel (ac mae synnwyr cyffredin yn dweud bod hyn yn wir) i gymharu'r ffigyrau ar gyfartaledd o'r cyfnod cyn i S4C newid i sianel gwbl Gymraeg, gyda ffigyrau ar gyfartaledd y sianel cwbl Cymraeg presennol.  Yn ól ffigyrrau eraill a glywais,  mae rhaglenni S4C wedi cael eu gwylio tua miliwn o weithiau dros y we yn y naw mis diwetha, modd o wylio fy mod i'n dewis mwy a mwy y dyddiau 'ma 

Ond dwi'n gobeithio nad ydy'r don fach o gefnogaeth i'r sianel - sy'n codi stém yn sgil yr helynt gyda'r BBC (ydy hi'n posib i don codi stém?!), yn gwyngalchu dros y problemau sylfaenol, a arweiniodd at yr ymddiswyddiadau anamserol yn ystod yr haf (o'r gorau, tydi 'ton' yn bendant ddim yn gallu gwyngalchu!!).

Mae S4C yn agos at fy nghalon i erbyn hyn, er gwaethaf yr holl wendidau. Ond mae'r torriadau enbyd yn ei gyllid, a llywodraeth newydd sydd heb ddangos llawer o ddealltwriaeth neu barch tuag at ddarlledu yn y Gymraeg, yn codi ofn am ei ddyfodol.  Ond gaiff y sianel Prifweithredwr/aig parhaol newydd cyn hir, a fydd yn un o'r penodiadau pwysigaf yn hanes y sianel o bosib... dewiswch yn ofalus!