Thomas Brassey....pwy?

Wnes i ddysgu rhywbeth newydd am yr ardal yma heddiw - ond yn hollol ddamweiniol!  Wnes i sylwi ar arwydd gwybodaeth wrth ymyl y bont yn Saughall Massie (pentre cwpl o filtiroedd o fa'ma) ychydig o flynyddoedd yn ól, ond ro'n i heb stopio i edrych arno erioed, er mod i'n gwibio hebio iddo fo bron pob yn ail dydd.  Meddyliais ro'n i'n gwybod be oedd arno fo a dweud y gwir.  Yn 2006 darganfodwyd - tra adeiladau ffordd osgoi - hen adfeilion pren.  Yn ól y dyddio carbon a berfformwyd arnynt, cymysgedd o dderw yn dyddio yn ól i dua 2500 c.c. a phren onnen o dua 800c.c.   Tystiolaeth o ryw strwythyr cynnar oedd y rheiny, yn ól yr arbennigwyr, pont mwy na thebyg, a meddylias a godwyd y 'plac' i ddynodi hanes y darganfyddiad yna.

Pont Saughall Massie a'i phlac

Ond hollol anghywir y roeddwn i! Plac i ddathlu gwaith contractwr o beirianydd Thomas Brassey ydy o, boi wnaeth codi ei bont cyntaf yno yn 1829, cyn symud ymlaen i fod yn un o beirianwyr sifil mwyaf cynhyrchiol a welodd y byd erioed.  Erbyn 1870, ei gwmni o wedi adeiladu 5% o holl reilffyrdd y byd, gan cynnwys pontydd di-ri (Trawsbont Cefn-Mawr ger Wrecsam yn eu plith), ac yma yn Saughall Massie cododd ei bont gyntaf un!  

Pont fach ydy o, ac un ro'n i heb edrych arni'n fanwl tan yr wythnos yma wrth i mi stopio wrth ei hymyl.

Codwyd y bont fel rhan o gynllun i wella ffyrdd a sychu corsydd yn ngogledd Cilgwri, a thrwy hynny dod á'r ardal o dan y gyfraith, oedd adeg hynny'n dal i loches i ladron glan y mór, a arferai gynnau goleuadau er mwyn dennu llongiau tuag at y traeth.
Un o gyffuniau Caer oedd Brassey yn wreiddiol, a symudodd i Benbedw i sefydlu ei fusnes ar ól prentisiaeth fel arolygwr.  Cyfarfodd o á Thomas Telford tra weithio ar yr A5 rhwng Yr Amwythig a Chaergybi, rhywun mae'n siwr a gafodd dylanwad arno fo.

Y peth wnaeth fy synnu i wrth ddarllen y plac yno, a'r holl stwff ar y we er mwyn sgennu'r post 'ma, oedd ro'n i heb dysgu gair amdano fo tra yn yr ysgol...  mae'n annodd coelio!   O feddwl wrth gwrs, mae 'na stryd di-nod ym Mhenbedw (lle oedd cyfnither ngwraig yn byw am sbel) o'r enw Brassey St. ond doeddwn i erioed wedi wneud y cysylltiad.   Erbyn hyn, pob tro dwi'n gyrru dros y bont 'na, wna i feddwl am y boi a gododd hi, a'i gampau peiriannol dros y byd i gyd!