28.2.09

Eisteddfod y Dysgwyr.... yn rhy Gymraeg?

Mi wnath pump o'r dosbarth nos y taith draw i ogledd Cymru er mwyn profi hwyl Eisteddfod y Dysgwyr 2009. Roedd 'na dros cant yn y neuadd, tipyn llai nag oedd yno y llynedd, ond cawson ni ddigon o gystadlu a falle gormod o feirniadaethau...?

Roedd Gerallt Pennant a chamerau 'Wedi 7' wedi troi i fyny hefyd, er mwyn ddarlledu darn i'r rhaglen yn fyw, i fynd efo darn a gafodd ei saethu efo un o ddosbarthiadau nos Yr Wyddgrug y ddiwrnod cynt.

A dweud y gwir ges i brofiad hollol gwahanol i'r un arferol gan roeddwn i'n ymwybodol iawn o'r ffaith ro'n i'n eistedd efo criw o ddechreuwyr, a phrin iawn wnes i deimlo eu bod nhw yn deall fawr o'r sgwrs o'u blaenau ar y llwyfan. Doedd dim anhawster efo'r canu neu'r llefaru, ond efo'r beirniadaeth y cystadleuthau, mi fasai tipyn bach o gyfaddawdu ar ran 'lefel' y Gymraeg a defnyddwyd wedi bod yn syniad da yn fy mharn i. Pan wnes i i'r eisteddfod y dysgwyr am y tro cyntaf, roedd gen i gryn dipyn o'r iaith, felly o'n in falch o gael y brawf o drio deall yr hyn a dwedwyd o'r llwyfan, ond does gan myfyrwyr mynediad dim cymaint o'r iaith ag hynny.

Ro'n i'n trio gwneud tipyn o gyfiethu yn ystod y digwyddiad, ond roedd arweinyddes y noson (ac mi wnath hi lwyddo i gadw cyflymder a threfn ar y noson yn eitha dda) yn llym iawn ar ran tawelu pawb cyn ac yn ystod y cystadlu (digon teg am wn i!).

Ond mae'n rhaid i mi ddweud gair i ganmol ymdrechion Craig Owen Jones, wnath camu at y llwyfan efo ei bartner i feirniadu cystadleuaeth newydd, i sgwennu traethawd am ryw elfen o hanes Cymru. (Diben y cystadeuaeth yw i godi ymwybyddiaeth ynglŷn â'r ymgyrch i godi cofeb i Lywelyn ap Dafydd, mab Llywelyn Fawr a gafodd ei eni yng Nghastell Hen Blas ym Mhagillt). Mae Craig wedi bod yn rhan o'r ymgyrch ers ychydig o flynyddoedd erbyn hyn, ond wnes i'w gyfarfod ychydig o flynyddoedd yn ôl mewn sesiwn sgwrs yn Yr Wyddgrug. Ar y pryd roedd o newydd wedi dechrau dysgu dosbarth nos tra wneud phd ym Mhangor, wedi iddo fo lwyddo i feistrioli'r Gymraeg mewn cyfnod byr iawn. Erbyn heddiw mae o'n gweithio yn y prifysgol fel darlithwr ar gerddoriaeth poblogaidd Cymraeg a Chymreig.

Mae'n ddrwg gen i, dwi wedi crwydro! yn ôl at y pwnc: Mi lwyddodd Craig a'i bartner (dysgwraig a darlithydd o Brifysgol Harvard) i siarad wrth y dysgwyr mewn ffordd wnath eu galluogi deall ychydig mwy, heb siarad llawer o Saesneg yn uniongyrchol. Mi wnaethon nhw ofyn i'r cynulleidfa am ystyr ambell i air neu derm anghyfarwydd heb fod yn nawddoglyd, a llwyddon nhw osod cydbwysedd da rhwng y dysgwyr llai profiadol a'r rhai rhugl.

Mi ga i fwy o ymateb nos fawrth gan criw y dosbarth nos siwr o fod, ac mae eu hymateb nhw'n hollbwysig gan bod iddyn nhwthau a gafodd y digwyddiad ei threfnu...

25.2.09

Tŷ llawn....

Dyni wedi mynd heibio i'r nodwr hanner ffordd yn y cwrs mynediad erbyn hyn, felly o'n i'n falch iawn o weld 'tŷ llawn' neithiwr, efo'r dosbarth i gyd yna, gan cynnwys myfyriwr ychwanegol sydd newydd ymuno â'r dosbarth (mae o'n dilyn cwrs yr Open University ar yr un pryd). Ro'n i'n falch hefyd o weld myfyrwraig yn ôl wedi llawdriniaeth poenus ar ei troed, triniaeth sydd wedi ei chadw hi oddi ar ei thraed am rai chwech wythnos. Dwi'n meddwl bod y dosbarthiadau Cymraeg yn cadw eu niferoedd yn well na'r rhan mwyaf o ieithoedd eraill sydd ar gael yn y Coleg, rhywbeth sy'n calondid mawr i mi fel tiwtor yn ei flwyddyn cyntaf (eitha simsan) o ddysgu.

Nos wener yma yw noson 'Eisteddfod y Dysgwyr', ac dwi'n falch o ddweud bod nifer sylweddol o'r dosbarth yn bwriadu mynychu, efo ambell i un hyd yn oed yn ystyried cystadlu! Dweud a gwir dwi'n mor falch ohonyn nhw, a dwi'n edrych ymlaen at fod yna er mwyn eu cefnogi, a siwr o fod i wneud cryn dipyn o gyfieithu ar eu rhan gan bod yr holl digwyddiad wrth rheswm yn cael ei cyflwyno yn y Gymraeg. Dwi wedi bod yn ofalus i beidio gor-heipio'r noson, un sy'n gallu codi braw ar ddysgwyr newydd. Ond fel dwedodd un ohonynt 'It gets you out of the house doesn't it!'. Felly efo'r agwedd yna a chwmni da'r 'Criw Cilgwri' mae'n sicr o fod noson i gofio....

17.2.09

Ar y gorwel....

Mae rhaglen BBC2 'Horizon' pob tro yn ddiddorol, ond ar bennod a gafodd ei darlledu heno, ces i fy hudo gan raglen wnath archwilio 'ffiwsion niwcliar', a'r posibilrwydd o'r technoleg yma yn datrys ein problemau ynni yn y dyfodol agos. Mae'r cyflwynydd (dychrynllyd o ifanc), yr athro Brian Cox, wnath ein arwain ni o amgylch nifer o'r arbrofion anhygoel sy'n mynd ymlaen dros y byd ar hyn o bryd i ddatblygu cyfundrefn sy'n medru creu pŵer masnachol trwy ffiwsion. Mae'r her yn un enfawr, ac mae'r peirianwaith sy wedi cael ei creu i'w cyflawni'r her yn fwy! Mae'n ymddangos (o'r hyn wnes i lwyddo i ddeall) eu bod nhw yn gallu gwneud y proses o ffiwsion, ond dim ond am gyfnodau byr iawn iawn. I gymlethu pwnc cymleth, mae 'na nifer o ffyrdd gwahanol o geisio gwneud y ffiwsion 'ma (sef yr un proses sy'n mynd ymlaen tu fewn i'r haul), a does neb yn sicr eto i ba gyfeiriad mi fydd y datblygiad yn mynd. Mae 'na gydweithio'n mynd ymlaen rhwng nifer o wledydd y byd, ond maint y buddsoddiad 'ma yn gymharol bach (er biliynau ar filiynau o ddoleri!). Yn ôl un arbennigwr ynni o'r UDA, does gynnon ni ddim gobaith canari o gyflawni'r angen ynni presennol (heb son am y tyfiant annochel a ddaw ar ran poblogaeth a galw) trwy ynni adnewyddol, mor fawr yw ein dibyniad ni ar danwydd ffosil erbyn hyn, heb buddsoddiad anferth ar ddatblygiadau enfawr tu hwnt.

Ond rhaglen optimisdaidd oedd hi yn y bon gan yr athro hoffus. Do'n i ddim yn deall y gwyddoniaeth o bell ffordd, ond gawson ni flas o'r her sy'n gwynebu gwyddonwyr y byd. Mae 'na obaith o ddatblygu'r technoleg 'ma er mwyn cynhyrchu trydan 'glan', yn ôl yr arbennigwyr. Ond er mwyn cyflawni'r her enfawr 'ma mewn pryd i lleihau effaith cynhesu byd eang, mae'n rhaid i nifer o wledydd cydweithio a buddsoddi rwan, ac hyd yn oed wedyn does neb yn proffwydo trydan 'ffiwsion' cyn tua 2030.... felly paid â dal dy wynt....

15.2.09

arwydd annisgwyl....


Dwi'n darllen cwynion o bryd i'w gilydd am ddiffyg arwyddion dwyieithog ar strydoedd Cymru, yn enwedig yn mannau lle mae arwyddion dros dro yn ymddangos oherwydd gwaith ar y ffordd ac ati. Ond gallai'r esboniad bod, falle, i wneud â'r ffaith yn Lloegr mae nifer ohonynt! Dwi wedi gweld ambell i set o arwyddion dwyiethog yn ymddangos yma yng Nghilgwri o blaen, ond byth mor agos at ein tŷ ni, hynny yw reit tu allan y drws.
Fel arfer gweithwyr Dŵr Cymru, cwmni sydd gan gorsafoedd pwmpio ochr yma i'r ffin, sy'n cyfrifol amdanynt, ond y tro 'ma mae rhai 'utility' arall sy'n trwsio'r goleuadau stryd wedi eu gosod yr arwydd dwyieithog.

Ond mor cyffrous ro'n i, i weld arwydd dwyieithog ar ein stryd ni, wnes i bron colli'r ffaith bod yr arwydd yn cyfeirio'r cerddwyr druan (wedi ei drysu yn barod ar ôl gweld iaith 'estron'!) yn syth tuag at ochr y traffic!!

10.2.09

Mae'r sgowsers yn cofio o hyd....


Piciais i mewn i Barc Penbedw heddiw er mwyn ymweled â'r pafiliwn ysblenydd newydd am baned o goffi, gan o'n i wedi bod yn gweithio dim ond rownd y cornel. Roedd hi'n ddiwrnod hyfryd er oer, felly penderfynais mynd ar drywydd cof colofn dwi wedi clywed un or dosbarth nos yn son amdanhi, sef y maen a gafodd ei godi i ddathlu Eisteddfod 1917. Dwi wedi byw yn yr ardal trwy fy mywyd, ond dwi erioed wedi gweld y colofn 'ma. Mae Eisteddfod Birkenhead 1917 yn adnabyddus yn y bon oherwydd yr amgylchiadau ynglŷn â'r cadeirio, a'r ffaith mi gafodd y cadair ei gorchuddio efo brethyn du, gan fod 'Hedd Wyn' ennillydd y cadair, sef Ellis Humphrey Evans wedi cael ei ladd yn y rhyfel mawr ychydig o ddyddiau yn gynt.

Mi ddes i o hyd i'r darn o farmor heb ormod o drafferth a dweud y gwir. Mae'n sefyll o fewn ffens dur mewn cyflwr eitha dda, o ystyried pa mor ddifreintiedig ydy'r ardal o amgylch y parc ar ddwy ochr o leiaf y dyddiau 'ma. Ond mae'r parc wedi ei adnewyddu a'i adfywio erbyn hyn, wedi flynyddoedd o fod yn dipyn o ardal 'no-go' fel petai!

Mae'n anhygoel gweld cofeb i ddarn o hanes Cymru mewn parc ar Lannau Mersi, parc wnaeth unwaith atseinio i filoedd o leisiau Cymraeg...

6.2.09

Thatcher, Brand a'r tegan bach du

Dwi wedi cael tipyn mwy o amser dros y cwpl o ddyddiau diwetha i bori dros y papurau newyddion (tra ddisgwyl mewn 'stafelloedd aros' yr ysbyty yn bennaf!). Darllenais efo syndod ddoe y straeon am ferch yr hen 'ddynes dur' sef Carol Thatcher, a'i sylw sarhaus tuag at chwaraewr tennis croen du. Dwi wastad wedi cael rhai fymryn o edmygedd tuag at y Thatcher 'ifanc', ei steil dillad, cymysgedd o ddillad efo golwg siop elusen (mewn ardal cyfoethog), ac 'accessories' mewn lliwiau sy'n stryffaglu a brwydro i fatsio, heb son am y gwallt efo golwg lliw ffug a steil plentynaidd. Ond unwaith yn Thatcher wastad yn Thatcher mae'n ymddangos, ac falle dyni wedi gweld cipolwg o liwiau go iawn yr 'Iron Lady' trwy hilioldeb 'ffwrdd â hi' y ferch. Dydy'r 'annwyl' Carol ddim yn gweld unrhywbeth o'i le yn cyfeirio at unigolyn croen du fel 'that Gollywog', ac er gwaethaf y cyfle mi ddoth y BBC iddi hi i ymddiheuro yn ddi-amod, mi wrthodd dros cyfnod o bump diwrnod.

Wnath y ffwdan 'ma fy atgoffa o gasgliad ffigyrau 'Goliwog' mi wnaeth fy chwaer a fi fel plant. Roedd rhaid i rywun danfon nifer o 'docenni' Jam Robertsons i ffwrdd er mwyn honi eich 'model' crochenwaith bach o gymeriad 'Golly' yn canu rhyw offeryn neu rwbath. Ar y pryd wrth rheswm, roedden ni'n hollol ddiniwed i ba mor sarhaus a gallai'r cymeriadau hynny bod i ran sylweddol o'n cymdeithas. Prin iawn welon ni person du adeg hynny yn Wallasey a dweud y gwir, ac roedd sioe 'The Black and White Minstrels' prif cwrs ar fwydlen y BBC ar nosweithiau sadwrn yn y chwedegau.

Ond dyni'n gwybod erbyn hyn, ac mae 'na resymau amlwg i feddwl ein bod ni wedi tyfu fel gymdeithas. Diolch byth nad ydy pobl breintiedig megis Carol Thatcher yn cael dianc efo hilioldeb 'cyhoeddus'. Camgymeriad mawr oedd datgan y fath barn o flaen 'Jo Brand', ond dwin falch mi wnath hi! Erbyn hyn mae'r frenhines wedi ymddiheuro a thynnu doliau 'Gollywog' oddi ar silffoedd siop 'Sandringham', ond ges i ddim syndod i ddarllen am hyn, mae'r Dug Caeredin wedi eu ychwanegu nhw at ei gasglid o ei hun 'swn i ddim yn synnu!!

Wna i roi'r geiriau olaf i Hannah Pool, a sgwennodd yn y Gaurdian dydd gwener. Dyma nhw: "Unless you have been kicked, spat at or had eggs thrown at you, all while being called this hateful term, it is unlikely you will understand why such a small doll can cause such a big fuss". Ar ôl darllen ei cholofn hi, o'n i'n deall yn well....

2.2.09

Eira,...cymhedrol

Cawson ni eira heddiw, fel y rhan mwyaf o Brydain Fawr, ond nid yr eira mawr fel cafodd ein ffrindiau yn y de (hynny yw de Lloegr), eira 'cymhedrol' 'swm i'n ei alw fo. Er gwaethaf hynny, mi lwyddodd fy merch i lithro a syrthio yn drwm ar y palmant tra chwarae tu allan efo ffrindiau. Wedi peth ystyriaeth mi benderfnom ni mynd â hi i'r ysbyty, jysd rhag ofn fel petai, lle darganfodon nhw 'torriad greenstick i'w humerus... Roedd hi'n llawer rhy boenus am ddim ond cleisiau, ond wedi dôs o barasetamol mi ildiodd y poen rhywfaint, ac erbyn 9 o'r gloch roedden ni adre, wedi llai 'na awr a hanner yn yr ysbyty. Ar noson mor peryglus, ac efo plentyn yn cyrraedd 'Adran A&E i Blant' yn gloff pob yn ail munud, ro'n ni'n bles iawn efo'r gwasanaeth a gawson ni,rhywbeth do'n i ddim yn disgwyl i'w gael a dweud y gwir.

Erbyn hyn mae'r hogan yn cysgu, wedi profiad poenus, ond diolch byth gweddol syml ar ran triniaeth, hynny yw 'sling' am gwpl o wythnosau a synnwyr cyffredin ar ran gwneud ei phethau arferol. Gallai pethau wedi bod lot waeth a chymleth!