27.9.10

Tymor Newydd...

Dwi'n paratoi am y dosbarthiadau nos cyntaf o'r flwyddyn 'academaidd' yr wythnos yma, ar ól noson cofrestru brysur nos fercher diwetha. 

Dwi'n credu gawn ni ddosbarth flwyddyn tri digon iach o ran niferoedd, gyda thri aelod newydd yn ymuno á'r grwp, a'r rhan mwyaf yn cario ymlaen o flwyddyn dau.   Ymhlith y rheiny sy'n ymuno á'r dosbarth yw un sydd eisiau ail wneud blwyddyn tri ar ól colli nifer go lew o'i gwersi gyda David Jones y llynedd.  Un arall sydd gan TGAU Cymraeg yn barod! a dyn ifanc sydd wedi bod yn defnyddio saysomethinginwelsh fel modd o ddysgu am rhai naw mis, ac sydd bellach yn eitha rhugl..  Anhygoel! a theyrnged i'r cwrs arbennig yna.

Mae pethau ynglyn á'r dosbarth arall (blwyddyn dau) ychydig yn fwy cymhleth.  Mae 'na griw ohonynt sydd eisiau ail wneud blwyddyn un (gan bod nhw wedi colli ambell i wersiam resymau gwahanol).  Does gen i (na'r Coleg dwi'n credu) problem efo hyn, ond mae'n wneud i mi deimlo mod i wedi methu rhywsut, trwy beidio gweld bod rhai ohonynt yn stryglo cymaint.   Diffyg profiad sy'n cyfrifol am hyn mae'n siwr, hynny a'r ffaith mod i'n rhy awyddus weithiau i symud ymlaen yn rhy gyflym.   Dwi wedi dweud wrthynt mi fydd 'na gyfle i newid eu meddyliau yn ystod yr wythnosau gynnar, gan mod i'n sicr y fydden ni'n neud cryn adolygu dros yr wythnosau nesa, yn hytrach na gwthio ymlaen yn rhy sydyn.

21.9.10

Llyfr Coginio a Chadw Ty...

Derbyniais gopi o'r llyfr hynaf i mi ei brynu heddiw, cyfrol o'r enw 'Llyfr Coginio a Chadw Ty', llyfr a argraffwyd gan 'Hughes a'i Fab' o Wrecsam yn 1880.   Yn ól y clawr, ysgrifennwyd y llyfr gan 'awdwr' 'Llyfr Pawb ar Bob-peth', sef y llyfr sy'n sail i gyfres S4C 'Byw yn ol y Llyfr', gyda Tudur Morgan a Bethan Gwanas.   Rhaid cyfadde mod i heb gweld y cyfres yna eto, er dyna'r rheswm pam es i ar ól dod o hyd i gopi o'r llyfr.  Ffindiais gopi ar e-bay, ond cwpl o ddyddiau'n rhy hwyr yn anffodus, ond cynigodd y gwerthwr copi o'r llyfr yma i mi, sy'n eitha debyg ond efo mwy o reseitiau a ballu, yn hytrach na rheolau ar sut i rhedeg ty delfrydol yn ail hanner y 19C.

Mae 'na bennod 'Rheolau a Chyngorion Teuluoedd' yn cynnwys cyngor ar ddillad priodol, sut i ddinistrio 'bugs' (reseit sy'n cynnwys arsenic!), ac un i 'Dyfu gwallt' (olew olewydd, spirit of rosemary, olew nutmeg) trwy rwbio fo ar dy ben pob nos cyn gwely!  Ond llyfr reseitiau ydy o yn y bon.

Mae 'na ganoedd o reseitiau, sy'n rhoi argraff o'r math o bywydydd a goginiodd yn y cyfnod, ac mae gan rai ohonynt amcangyfrif o'r cost o gynhyrchu'r pryd hefyd.  Rhaid dweud does gen i awydd i flasu sawl ohonynt, pen llo i'w ferwi gyda 'sauce egg' er enghraifft!

Un peth wnaeth fy synnu braidd oedd  gweld cymaint o Saesneg ynddo.  Dyma lyfr gwbl Cymraeg, ond wrth ymyl misoedd y flwyddyn mae 'na gyfieithiadau Saesneg!  Mae 'na lot fawr o enwau Saesneg am fwydydd hefyd (falle nid cymaint o syndod), kidney, mushroom, beans, carrots, sausages, salmon, cod... 'lamb' hyd yn oed, ond dim son am 'gig oen'!  Falle mae hynny'n rhoi argraff o agwedd gwahanol at yr iaith yn y cyfnod yna.  Roedd yr iaith yn modd o gyfathrebu yn unig i sawl efallai, beth oedd yr ots am fenthyg termau Saesneg i'w gyfoethogi? a'r rheiny heb eu cymraegeiddio chwaith, am selsigen Sausage, nid sosej!

17.9.10

Plas Glyn y Weddw....


Dyma'r post olaf i mi sgwennu am ein gwyliau bach ym Mhen Lly^n, a ddaeth i ben ychydig o wythnosau yn ól erbyn hyn!  Ro'n i eisiau sgwennu pwt am yr oriel hyfryd lawr yn Llanbedrog, sef Plas Glyn y Weddw.
Wnaethon ni ymweled á'r lle ym mis chwefror.  Adeg hynny llosgodd tán coed yng nghyntedd y plas Fictorianaidd, a gaethon ni croeso gwresog gan y rhai ar ddyletswydd.  Y tro yma gaethon ni'r un un croeso, ond heb y tán, a mwynheuon ni brecwast hamddenol wrth un o fyrddau'r lawnt ffrynt.  Mae'r caffi mewn ystafell haul ar un ochr y prif 'ty^', ac mae'n lle hyfryd am baned unrhyw adeg o'r flwyddyn, 'swn i'n dychmygu.  
Ro'n i'n awyddus i edrych am lun i brynu er mwyn cofio'r gwyliau y tro yma - mae gennynt gasgliad o brintiau 'argraffiadau cyfyngedig'  gan rai o'r arlunwyr sy'n dangos eu gwaith yn yr oriel - yn ogystal a darnau o'u gwaith gwreiddiol wrth gwrs.   Yn y pendraw doedden ni ddim yn gallu ffindio darn yr oedden ni'n gallu fforddio, doedd fawr o brintiau at ein dant ar ól yn anffodus, ac mai prynu darn gwreiddiol yn cymryd tipyn mwy o ystyriaeth (a phres!), felly rhaid aros tan y tro nesa.

Gyda'r cloc yn tynnu at hanner y dydd roedd hi'n amser i droi am adre, gyda gwyliau blwyddyn arall ar ben!

13.9.10

Porth Iago..

yr olygfa o'r maes parcio
Dwi ddim yn cofio ymweled á Phorth Iago cyn yr wythnos diwethaf.  Roedd yr enw er hynny yn un cyfarwydd i mi - o arwyddion ffyrdd o amgylch Llangwnadl (rhywle arhosom ni sawl gwaith) mae'n debyg.  Dim ond ychydig o filtiroedd yw'r traeth o'r darn distaw 'ma o Ly^n, ac wrth inni yrru tuag ato, cofias seiclo lawr y lón cefn  hyfryd 'na, sy'n eich arwain i gyfeiriad Porthor ('whistling sands') a Phorth Iago, ond heb ymweled á'r traethau am ryw rheswm.   Y tro hyn roedden ni'n benderfynol o gyrraedd y traeth, ac ar ól mentro lawr y lón tuag at maes parcio'r Ymddiriodolaeth Genedlaethol ym Mhorthor - a chael ein siomi gan yr arwydd 'Dim Cwn'-  troi yn ein holau wnaethon ni, a dilyn yr arwydd i Borth Iago, cwta milltir neu ddwy i'r gogledd.   Mae 'na lón cerrig yn eich groesawu i gyfeiriad y trai llai 'na, ac yn eich arwain ceir dros y caeau a thrwy fuarth fferm go 'ymarferol'.  Gewch chi gyfle gollwng eich ddwy punt i 'flwch gonestrwydd' er mwyn parcio yno trwy'r dydd (digon teg), cyn mentro dros gae arall, heibio i wersyllfa'r fferm ac mewn i 'gae parcio' uwchben i borth bach hardd 'Iago'.


5 o'r gloch a bron pawb wedi gadael

Does dim llwybyr hawdd lawr i'r traeth ei hun, dim ond nifer o lwybrau yn igam ogam eu ffyrdd lawr yr allt serth tu cefn iddo fo, rhybeth sy'n rhwystro rhai ymwelwyr mae'n siwr, ond nodwedd sydd hefyd yn helpu cadw ei gymeriad naturiol arbennig.    Treuliom ni wyl y banc hyfryd yna, ond nad oedd y traeth yn orlawn o bell ffordd. Fel Porthor 'drws nesa', mae'n ymddangos bod gan Borth Iago tywod 'unigryw' sy'n neud swn wrth i rywun llithro drosto - wel weithiau! - rhywbeth i neud efo siap y ddarnau o dywod yw hyn o'r hyn a ddarllenais yn rywle dwi'n credu.   Deuddydd yn ddiweddar, ar ddydd mercher olaf mis awst, ddiwrnod arall o heulwen dibaid, dim ond cwpl o ddwsin pobl oedd yna, ac erbyn pump o'r gloch dim ond ni a thri arall!
Gaethon ni nifer o ymweliadau i'r dwr, ac er i'r dwr teimlo'n andros o oer i ddechrau, ar ól treulio deg munud ynddo, teimlodd yn ddigon gynnes i aros mewn am hanner awr a mwy.  Dyma traeth mi fydden ni'n dychweled iddo tro ar ól tro mae'n siwr.

3.9.10

Traeth Towyn....

Traeth Towyn, Tudweiliog
O'r hyn dwi'n cofio gefais fy nghyflwyno i Draeth Towyn gan fy nwraig dros chwater canrif yn ól.  Dwi ddim yn cofio mynd efo fy rhieni fel plentyn (er mi aethon ni i bron pob cwr o Gymru fach!), ond roedd teulu fy ngwraig yn hoff iawn o'r llecyn bach hyfryd o amgylch Tudweiliog, ac yn aros yna pob haf mewn amrywiaeth o fythynod 'sylfaenol' ond cartrefol.  Roedd traethau gogledd Pen Lly^n yn canolbwynt i'w gwyliau nhw - ac yn enwedig Traeth Towyn, un gymharol anghysbell i sawl, ond yn weddol hawdd i'w gyrraedd er hynny.
Pan gyrraeddon ni'r traeth dydd sul, roedd hi'n braf ond yn chwythu'n gryf. Mi brofion ni lli go lew, a chanlyniad yr heulwen ar ein cyrff, a chuddwyd rhywfaint gan effaith oeri'r gwynt.  Mi aeth Jill yn y dwr bron yn syth - er mewn wet suit -  a rhaid cyfadde wnes i ddim a y ddiwrnod hwnnw, er fentrais mewn nifer o weithiau dros y dyddiau nesaf.  Fel y soniais yn y post diwetha, mae'n braf cael siop bach ger y traeth yma - ac un lle gei di ymarfer dy Gymraeg hefyd! - ond diolch byth nad ydy'r lle wedi cael ei dinistrio gan or-ddatblygu, ac mae'r mae's carafannau parhaol yn un fach mewn lliwiau 'naturiol'.  A dweud y gwir does fawr o newid i'w gweld ers y tro gyntaf i mi ymweled á'r lle, ac mae'n un o'r traethau hyfrytach dwi'n ei nabod yng y Gogledd o hyd - er eleni roedden ni i ddarganfod y traeth harddaf i ni ymweled ag ef o bosib, ychydig o filtiroedd lawr yr arfordir...

2.9.10

Adre...

Dyni wedi dychweled o Ben Lly^n heddiw ar ól wythnos o heulwen di-baid.. wel bron, rhywbeth nad oedden ni'n disgwyl o gwbl.  Mae gen i bentwr o luniau i bori trwyddynt, a chyn hir wna i bostio un neu ddau yn fan hyn mae'n siwr.

Wnaethon ni siarad á nifer o bobl yn ystod yr wythnos, gan cynnwys Daloni Metcalfe.  Dwi wedi siarad efo hi o'r blaen, gan ei bod hi'n ffermio efo ei gwr yn ardal Tudweiliog, ac yn rhedeg maes carafannau uwchben i draeth hyfryd y pentre. Mae 'na siop bychan mewn hen gwt ar ran ymwelwyr i'r traeth, ac roedd o'n braf cael pigo mewn a chael sgwrs yn y Gymraeg efo pwy bynnag oedd yn gweithio yna ar y pryd.  Ymddiheurais am fy Nghymraeg 'rhyfedd' i un o'i merched wrth iddi hi ymdrechu i fy nheall un ddiwrnod, ond ymate bodd  'well unrhyw Gymraeg na dim Cymraeg o gwbl' chwarae teg iddi!

Sgwrs arall 'diddorol' gaethon ni ddoe oedd efo rheolwraig y llety lle oedden ni'n aros.  Swniodd fel saesnes (ond dwn i ddim), a datgelodd ei bod hi'n byw yn Llithfaen (y pentre drws nesaf i Bistyll).  'The people are very friendly' meddai hi, 'though it's very Welsh, and the old women all have beards....there are some very odd people there, there's been a lot of interbreeding'.  Ro'n i bron yn methu siarad, mor gul oedd agwedd y dynes hon.  Rhaid cyfadde nad ydwi'n nabod neb o Lithfaen,  a fedra i ddim wneud sylw un ffordd neu'r llall amdanynt, ond dwi'n sicr ni ddylsai dynes mewn swyddogaeth o'r fath bod yn son wrth ei chwsmeriaid yn y ffasiwn yma, beth bynnag ei bod hi'n meddwl mewn preifat.   Mae gan y cwmni pecyn gwybodaeth hefyd sy'n cyflwyno ymwelwyr i ddiwilliant ac iaith yr ardal, gan cynnwys geirfa craidd ar eu rhan, ac arwyddion dwyieithog ar y safle.

Dweud y gwir dwedais i ddim, ond wnes i adael cerdyn sylw yn dweud.. 'diolch am bobeth, dyni'n sicr o ddychweled cyn bo hir' (gyda chyfieithiad saesneg), a fy enw llawn sy'n edrych yn fwy Cymreig!!  Gobeithio wneith hi meddwl ychydig, cyn datgelu ei chulni amharchus at ymwelwyr i'r ardal y tro nesa!?