27.3.09

Cymraeg ar BBC1....prif amser.....!

Mae'r actor o Ruthun Rhys Ifans yn wneud gwestai da iawn fel arfer ar sioeau 'chat', a na chawsom ein gadael lawr heno chwaith ar raglen Jonathon Ross. Roedd Ross wedi mynd i'r trafferth o roi ei ddesg a setee ar set oedd yn symud fel pe tasen nhw ar fwrdd llong (am fod Rhys Ifans yn hyrwyddo ei ffilm o am Radio Caroline yn y chwedegau). Roedd Rhys yn methu ymdopi efo'r symudiad cyson a jociodd am dal 'scurvy', cyn gafael yn afal a digwydd bod ar ddesg JR a'i fwyta er mwyn gwella'r salwch dychmygol!

Tra son am ei fand 'The Peth', gofynodd Ross os oedd y band yn canu yn Gymraeg. Dwedodd Ifans roedd eu caneuon Cymraeg yn hiraf na'r rhai Saesneg, cyn cyfieithu llinell a fwydodd iddo fo gan Ross i'r Gymraeg er mwyn dangos y gwahaniaeth. Ychwanegodd roedd gan y Gymraeg llai o eiriau na Saesneg, a dyna pam wlad o feirdd yw Cymru, am fod 'na fwy o angen am ddisgrifiadau barddonol er mwyn cyfleu pethau. Roedd y 'craic' yn dda rhwngddyn nhw, ac roedd hi'n braf clywed yr actor enwog yn siarad efo falchder a hiwmor am y Cymraeg ar un o raglenni 'prif-amser' y BBC.

23.3.09

Dean yw'r dyn

Mae pethau'n y Cae Ras yn mynd o ddrwg i waeth efo rhediad gwael Wrecsam yn parhau. Onibai am buddugoliaeth unig wythnos diwetha mae'r cochion heb ennill am ryw unarddeg o gemau. Ildio gôl yn amser ychwanegol oedd hanes y gêm heno, ar ôl i Wrecsam rheoli'r gêm am gyfnodau helaeth, a tharo'r pren cwpl o weithiau. Mae'r cyfle o ennill lle yn gemau'r 'ail cyfle' (hynny yw'r play offs), bron wedi diflannu erbyn hyn, ac efo Dean Saunders i ffwrdd am bythefnos efo tîm Cymru, nad oes na fawr gobaith mewn realaeth.

Cyfnod o ail-adeiladau mi fydd hi dros y misoedd nesaf, darpariaeth ar gyfer y tymor i ddod a chais go-iawn i herio am eu lle yn ôl yn uchelfannau pensyfrdanol yr ail cynghrair. Gobeithio'n wir mi fydd Dean dal i fod yna i'w arwain yna...

21.3.09

Siom yng nghanol y cyffro...

Mae rygbi'n gallu creu digwyddiadau hynod o gyffrous, ond na allai neb wedi disgwyl i ganlyniad yr holl chwe gwlad dibynnu ar gic olaf y pencampwriaeth. Yn y pendraw mi aeth yr holl gwobrau i Iwerddon, y coron drifflyg, y pencampwriaeth a'r camp lawn, tipyn o gamp, ond gallai un ohonynt wedi aros yng Ngymru pe tasai cic olaf Stephen Jones wedi cario hyd at y pyst. Wedi hanner cyntaf hynod o dynn mi daniodd y gwyddelod yn syth ar ôl yr egwyl efo dwy gais sydyn. Roedd Cymru'n edrych yn sigledig am sbel, ond wnaethon nhw ail-setlo efo dwy cic gosb i ddod o fewn dau pwynt o Iwerddon. Mi ddoth y pump munud olaf â drama go iawn. Mi sgoriodd Cymru gôl adlam i gropian un pwynt o flaen i'r gwyddelod, cyn wnaeth Stephen Jones camgymeriad mawr o'r ail-ddechrau a rhodd tir a meddiant i ddynion yr ynys werdd. Mi sgoriodd Iwerddon gôl adlam syml cyn panico a throseddu yn y ryc i roi cyfle i Gymru i ennill y gêm efo'r cloc wedi troi yn goch. Ro'n i bron yn meddu gwylio wrth i Stephen Jones paratoi cicio o'r llinell hanner, ond fel dyni gyd yn gwybod mi fethodd a hanes yw'r gweddill! Falle dylai Henson wedi cicio ymgais mor hir, pwy a wir, falle roedd Jones yn ceisio gwneud iawn am golli'r tir wnath arwain at gôl adlam Iwerddon, ond roedd o wedi bod yn cicio'n dda trwy'r gêm, a methodd Henson ei unig cic arall. Ta waeth, mae un peth yn sicr, wnath Cymru tangyflawni trwy gorffen yn pedwaredd yn y tabl, ond gobeithio mi fydd hynny'n rhoi mwy o awch iddyn nhw wrth i ni agosau at cwpan y byd...

20.3.09

13...?

Dwi newydd gwylio 'Bwrw'r Bar', ac erbyn hyn dwi wir yn edrych ymlaen yn arw at y gêm fawr.
Mae gan chwaraewyr Cymru tipyn o her o'u blaenau, ac mi fydd hi'n camp enfawr i gipio'r pencampwriaeth trwy rhoi cweir i'r Gwyddelod, ond mae'r llwyfan wedi ei osod am b'nawn bythgofiadwy a llawn cyffro. Mae 'na rywbeth arbennig am y 'chwe gwlad', dwi'n mwynhau gwylio pob gêm dwi'n gallu gwylio, ond does dim byd gwell na gêm ar sadwrn olaf y cystadleuaeth efo pob dim i ennill neu i golli, a phawb ar bigau'r drain....

19.3.09

Dim cydbwysedd yn y Bae....

Tiwniais mewn i 'Bawb a'i Farn yr heno 'ma'n edrych ymlaen at y rhaglen arbennig o adeilad ysblenydd y Senedd. Roedd set y rhaglen wedi ei codi yn nghanol y prif neuadd ac roedd y lluniau ar y teledu'n edrych yn drawiadol dros ben. Wedyn mi glosiodd un or camerau ar y panel, Rhodri Morgan y prif wenidog a gwestai arbennig, Yr arglwydd Llandudno, rhyw foi o'r Ceidwadwyr, a Dafydd Wigley, am olwg tadol! Mae'r Cynulliad yn ymfalchio yn y ffaith bod gynnon nhw canran sylweddol (tua 45%) o ferched yn eu plith, ond pe tasai rhywun wedi tiwnio mewn heno, mi fasai hi wedi bod yn hawdd i ddychmygu rhai glwb i ddynion gwallt gwyn roedden nhw'n ei gwylio, nid rhaglen o bencadlys corff efo cydbwysedd heb ei ail yn y byd gwleidyddol. Dwn i ddim pwy sy'n dewis y paneli ar gyfer y rhaglen yma, ond roedd cydbwysedd y panel yn edrych yn hollol anghywir i mi. Ty'd 'mlaen S4C, mae'n rhaid gwneud yn well y tro nesaf.....

14.3.09

Dros y parc...

Mi glywais awdur llyfr newydd 'Across the Park' yn siarad y bore 'ma ar raglen pêl-droed 'Ar y Marc'. Mae ei lyfr o'n dilyn y cysylltiadau rhwng clybiau pêldroed dinas Lerpwl sef Everton a Lerpwl, y dau clwb yn sefyll wrth ymyl Parc Stanley. Peter Lupson ydy ewn yr awdur a siaradodd Gymraeg clir a chywir, er nad oedd on swnio cweit fel brodor o Gymru. Cyn diwedd y cyfweliad mi holodd Dylan Jones am y ffaith ei fod o'n siarad Cymraeg. Mi ddwedodd fod ei wraig yn Gymraes Cymraeg o Fynydd Llandegai ger Fangor, ac mi ddysgodd y Gymraeg er mwyn siarad a'u teulu hi.

Nes ymlaen wnes i ei 'ooglo', a des i o hyd i fwy o wybodaeth amdanaf. Gafodd ei eni yn Awstria cyn symud i Loegr fel hogyn fach, mae o'n gweithio fel athro Saesneg mewn ysgol preifat dim ond cwpl o filltiroedd o fan'ma yn Hoylake, ac mae o'n byw yng Nghilgwri hefyd. Mae o wedi sgwennu llyfrau ar gyfer dysgwyr o'r Almaeneg a Ffrangeg, felly mae o'n dipyn o ieithydd. Ar ôl wneud yr ymchwil ar y we, ro'n i yn ein siop lyfrau lleol a welais i boster yn hysbysebu 'darlith' ganddo fo yn y siop am ei lyfr newydd. Mi faswn i wedi hoffi mynd, ond yn anffodus mae'n digwydd ar yr un noson ag fy nhosbarth nos, a mi fasai hi'n dynn iawn i gyraedd y dosbarth mewn pryd. Weithiau dach chi'n darganfod bobl sy'n siarad yr iaith 'ma yn hollol annisgwyl, sy'n wastad yn teimlad braf.

13.3.09

Diwrnod Trwynau Coch

Mae hi'n Ddiwrnod Trwynau Coch heddiw, ac mi fydd 'na wledd o adloniant i wneud iddyn ni chwerthin ar ein sgrînau bach heno. Wrth rheswm caiff yr hwyl a sbri ei brithio efo clipiau fideo, Affricaniaid yn dioddef trychineb ar ben trychineb, plant yn ysgwyddo cyfrifoldeb oedolion. Cawn ni ein atgoffa o ba mor syml mi fasai helpu lleihau effeithiu afiechydon megis cholera a malaria, rhwng ein celebs annwyl yn troi ein dagrau dros dro'n chwerthin. Mae'r holl digwyddiad yn gallu wneud rhywun teimlo'n anghyfforddus ofnadwy, a dyna'r pwynt am wn i. Mi gaiff ein cydwybod casgliadol eu procio gan brocwr mawr coch siâp trwyn, a chaiff swm sylweddol ei cyhoeddi mewn ffigyrau llachar ar ddiwedd y noson.

Ond dim ond diferyn yn y môr mi fydd hi wrth cwrs, plaster bychan dros craith enfawr. Mae'r ffaith ei bod hi'n bosib cael gymaint o effaith trwy cyfranu cyn lleiad o bres, yn tanlinellu anghysondeb ein byd. Euogrwydd yn gallu bod modd effeithiol iawn o godi arian, ond os dyni'n bodloni ein teimladau trwy lluchio deg punt mewn i'r casgliad (fel wna i gyn diwedd y noson mae'n siwr...) onid oes 'na beryg o gladdu'r cydymdeimlad, sy'n dod i'r wyneb pob flwyddyn neu ddau, yn andros o rad....

12.3.09

Arbrawf....

Dwi'n arbrofi efo fideos ar hyn o bryd er mwyn helpu rhai o'r dosbarth nos wneud tipyn o ymarfer adre, felly ymddiheuriadau am gynnwys y fideo, dim ond gweld os mae'r peth yn ymarferol neu defnyddiol ydwi a dweud a gwir.

10.3.09

y rhufeiniaid a ballu...

Dwin ceisio cadw fyny efo nifer o raglenni S4C ar hyn o bryd, gan cynnwys 'Rhufeiniad' ac 'Angell yn India'. Gwyliais i'r Rhufeiniaid heno ar ôl coleg, ond yn anffodus roedd 'na flychau pob hyn a hyn yn y swn oherwydd signal eitha wan, felly mi fydd rhaid i mi wneud yr ymdrech i'w gwylio eto ar S4/Clic er mwyn gwneud synnwyr o'r hanes hynod o ddiddorol. Roedd Rhun ap Iorwerth yn dilyn gorymdaith y llengoedd rhufeinig dros de a chanolbarth prydain yn y pennod cyntaf hon, gan cynnwys hanes anhygoel y gwrthryfelwr Caradog, a gafodd ei gludo efo ei deulu i Rufain yn ôl y son. Yna roeddent i gael eu di-enyddio, ond ar ôl iddo cael cyfle 'dweud ei dweud', yn ôl yr hanes, mi ddangosodd y rhufeiniaid trugaredd annisgwyl, a wnaethon nhw treulio gweddill eu bywydau yn byw yn y 'dinas tragwyddol'. Mae hi'n dipyn o hanes, a chafodd y gwbl ei gyflwyno mewn dull gwyliadwy dros ben.

Edrychaf ymlaen at y pennod nesa a hanes Buddyg...

9.3.09

Yn ôl ar 'Seesmic'..

Mae hi wedi bod yn sbel go hir, ond wnes i recordio pwt ar 'seesmic' heno, gwefan arbrofol rhanu fideos. Mi fasai'n braf gweld mwy o fideos Cymraeg yn fana, mae'n digon rhwydd i ddefnyddio.....

8.3.09

Trip yr Ysgol Gymraeg...

Ges i fy nennu ddoe gan y ragluniau i raglen S4C o'r enw 'Trip yr Ysgol Cymraeg', a gafodd ei cyflwyno gan ganolwr Cymru Nicky Robinson, sef maswr y Gleision Caerdydd. Mi ddilynodd y rhaglen hanes addysg cyfrwng Gymraeg dros Cymru gyfan, ond yn bennaf lawr yn y de dwyrain lle gafodd Nicky ei eni a'i fagu ar aelwyd di-gymraeg.

Roedd 'na wendidau yn y rhaglen yn sicr, a gafodd ei chyd-cyflwyno gan griw o chweched dosbarth ysgol Bro Morgannwg yn y Barri. Mae'n amlwg er enghraifft nad ydy'r rhan mwyaf o'r disgyblion yn defnyddio llawer o Gymraeg tu allan i stafell dosbarth yr ysgol, sydd ddim mewn gwirionedd yn syndod, mewn ardal mor Saesneg ar ran iaith. Ond efo arweinyddiaeth ac ysbrydoliaeth Nicky Robinson, mi lwyddon nhw greu rhaglen diddorol am bwnc sy'n falle braidd yn 'sych' ar y wyneb. Mi deithion nhw ar draws Cymru gyfan, yn darganfod hanes gynnar addysg cyfrwng Gymraeg yn y llyfrgell genedlaethol,yn ymweled â nifer o ysgolion a chyn-ysgolion, gan cynnwys Ysgol Glan Clwyd yn Llanelwy, lle cawson nhw cyfle cyfnewid profiadau efo cyd disgblion yn fana. Mi aeth Nicky yn ôl i'w gartref i gyflwno ei fam, wnath penderfynu anfon ei hogiau i ysgol Gymraeg a hithau yn tarddu o Middlsborough. Erbyn hyn mae Mrs Robinson wedi dysgu Cymraeg ei hun, a bellach mae hi'n dysgu P.E. trwy gyfrwng y Gymraeg. Cyn ddiwedd y rhaglen gafodd criw Ysgol Bro Morgannwg cyfle i cyfweled â'r prif weinidog Rhodri Morgan o flaen y Senedd, ac yntau'n un o ddisgyblion cynnharach y meithinfra Cymraeg cyntaf yng Nghaerdydd. Erbyn hyn roedd eu hyder nhw'n codi, a wnaethon nhw swyddogaeth dda o holi gwleiddydd amlycaf Cymru.

Diweddglo'r rhaglen oedd y to ifanc eu hun yn dweud eu dweud am yr hyn mae'r Gymraeg yn golygu iddyn nhw, a'u gobeithion ar gyfer y dyfodol, ac roedd yn ymatebion cadarnhaol yn y bon. Rhaid dweud, efo cymeriadau ysbrydoledig megis Nicky Robinson yn hybu'r iaith ac yn ymfalchio ynddi hi, mae'n amlwg bod yr arbrawf o addysg cyfrwng Cymraeg yn y de wedi bod yn llwyddiant. Wedi dweud hynny, does fawr o dystiolaeth i ddangos bod cynllun uchelgeisiol y cynulliad i greu Cymru dwyieithog yn debyg o gael ei gwireddu yn y dyfodol agos. Mae'r targed afrealistig (heb arrianu yn sylweddol) o weld cynydd o 5 y cant yn y nifer o siaradwyr Cymraeg erbyn 2011 yn sicr o fethu, ond er hynny mi wnath y rhaglen cynnig resymau am obaith.