teledu'r wy^l a ballu....

Blwyddyn Newydd Dda i bawb sy'n dilyn y blog 'ma.   Gobeithio gewch chi flwyddyn llewyrchus a hapus!

Dwi wedi gwneud un adduned bach, a hynny i ymdrechu darllen un llyfr Cymraeg pob mis dros y deuddeg fis nesa, felly gawn ni weld am ba hyd wneith hynny parhau.

Mae'r flwyddyn diwetha wedi bod yn un mawr mewn gwirionedd (a drud!), gyda Jill a finnau'n dathlu penblwyddi 'mawr', yn ogystal a dathlu penblwydd priodas arian hefyd.  Mae'r tri ffigwr yn wneud cyfanswm o 125 mlynedd, wna i adael i chi wneud y 'syms'!!

O ran fy astudiaethau Cymraeg, dwi'n edrych ymlaen at gwrs ysgrifennu creadigol yn Nhy Pendre ym mis ionawr gyda Aled Lewis Evans, yn ogystal a mynd i Nant Gwrtheyrn ar gwrs 'hyfrededd' ym mis chwefror (gobeithio! - hynny yw os mae digon wedi cofrestru i gynnal y cwrs), neu efallai yn y gwanwyn.

Rhaid i mi ddweud mod i wedi mwynhau yn fawr iawn nifer o raglenni S4C dros cyfnod y nadolig.
Nad ydw i'n ffan mawr o sioeau 'adloniant' y sianel fel y cyfriw, hynny yw pethau fel 'Noson Lawen', neu sioeau 'Rhydian' ac 'OMA'.  Maen nhw'n ymweld i mi braidd yn 'ailradd' o gymharu i sioeau Saesneg yn yr un genre,  ond dwi'n derbyn bod 'na gynulleidfa yn barod i'w gwylio.
 Son ydwi am bethau fel 'Orig', y ffilm am Richard Burton, a'r ffilm ardderchog am brofiad Richard Harrington yn chwarae rhan Burton.  Mae ein sianel Cymraeg annwyl ni'n yn gallu wneud rhai pethau cystal ag unrhyw sianel.   Mae hyd yn oed 'Pryd o Ser Dudley' wedi bod yn 'wyliadwy' iawn, gyda golygu a chynhyrchu crefftus a chriw o 'selebs' digon dymunol,  Da iawn S4C.

Mae'r ipad wedi bod yn chwyldroadol a dweud y gwir yn y ffordd mod i'n gwylio'r sianel gyda 'app' S4Clic yn gynnig ffordd syml a dibynadwy o ddal i fyny efo cynhyrch y sianel unrhywle yn y ty, hyd yn oed y ty bach!!

hwyl am y tro...

'Strydoedd Cymreig' Cilgwri...

Mae strydoedd Cymreig Lerpwl yn y Dingle, 'The Welsh Streets', wedi cael cryn dipyn o sylw yn ddiweddar (yn bennaf oherwydd cysylltiad y Beatles) wrth i Gyngor Lerpwl cynllunio i ail-datblygu'r ardal. Gaeth lot fawr o dai ochr yma i'r Mersi eu hadeiladu gan Gymry hefyd wrth gwrs, felly meddwl roeddwn i un diwrnod - wrth yrru heibio i Mona St - faint o 'strydoedd Cymreig' sydd yng Nghilgwri?

Un o strydoedd Cymreig Penbedw

Digwydd bod mae 'na restr hirfaith o strydoedd y penrhyn ar gael ar y we, felly wnes i ddechrau pori trwyddo fo (peth trist i wneud dwi'n gwybod!), a hyd yma dwi wedi ffeindio tua 80! siwr o fod mae 'na ragor.

Ges i syniad wedyn, i dynnu llun ohonyn nhw i gyd a gwneud rhywfath o lun 'montage'... dwi'n gwybod bod hyn yn swnio braidd yn obsesif, ond sdim ots, y bwriad ydy i fynd ar daith beicio a thynnu ychydig o luniau pob wythnos neu pythefnos ella, neu dynnu llun os dwi'n digwydd bod yn pasio, gawn ni weld!

Yr unig 'stryd Cymreig' dwi wedi darganfod yn West Kirby hyd yma

Os dachi'n gallu helpu trwy dynnu llun o arwydd stryd Cymreig yng Nghilgwri a'i e-bostio ataf, faswn i'n ddiolchgar iawn!

Damcaniaeth ar chwal...

Ges i neges diddorol yr wythnos yma gan aelod o fy nosbarth nos yn dweud ei fod yn gallu esbonio  'cyfrinach' y capel ym Mhenbedw.  Fel perianydd sifil mae o'n cyfarwydd â'r arwydd sydd wedi ei gerfio ar bostyn giât yr hen gapel briciau cochion, a dim byd i wneud efo'r Orsedd ydy o, ond yn hytrach 'benchmark' yr Arolwg Ordanans, sy'n dynodi uchder lleoliadau dros lefel y mor!!  Nad ydy'r symbolau yma'n cael eu defnyddio bellach, ond mae 'na gofnod o'r un yma yn cael ei gwirio gan yr OS  1961.

Er hynny, a diolch i ymchwil Gary, dwi'n gallu cadarnhau y buodd capel Claughton Rd yn gapel Cymraeg cyn i'r eglwys presennol (Emmanuel) cymryd drosodd yn 1918.  Ar fap OS o 1911 mae'n ei alw'r adeilad 'Free Ch. (Welsh)', ond erbyn 1936 mae'r map yn cofnodi bod enwad yr adeilad wedi newid.  Dwn i ddim faint o enwadau 'rhydd' a fodolodd canrif yn ol, ond buodd capel yr Annibynwyr llai na hanner milltir o Claughton Rd yn dyddio yn ol i 1844, a chapel mawr y Presbyteriaid yn Parkfield dim ond rownd y cornel.  Mae'n bosib felly capel y Methodiastiad Weslyaidd oedd o? ond rhaid wneud mwy o ymchwil,  neu ofyn i Dr D. Ben Rees wrth gwrs!

scribl am scrabl....

Mae'n peth amser ers i mi bostio ar y blog yma, er i mi sgwennu ambell i beth a'u cadw fel drafft.  Dwn i ddim pam, ond ella mod i wedi bod yn ceisio sgwennu traethawd yn hytrach na jysd rhoi pethau bach ymlaen (sy'n syniad gwell tybiwn i!).  Ta waeth, ella mi dria i orffen ambell i un o'r drafts rhywdro, gawn ni weld.

Dros yr wythnos yma dwi wedi bod yn brysur trio gorffen cwpl o jobsys cyn y dolig, ac hefyd dysgu fy nosbarthiadau nos olaf y flwyddyn. Sgwennais i bwt ar Ddysgwyr Cilgwri am y rheiny.

Ges i fy ngem cyntaf o Scrabble Cymraeg hefyd, hynny yw fersiwn ar-lein ohono, sydd ar gael i ddefnyddio am ddim ar wefan www.wabble.org   

Diolch i Ro am y gem, ac er i ni gael ambell i anhawster technolegol, gaethon ni hwyl dwi'n credu, a ddysgais i nifer o eiriau newydd.   Dwi am ei drio fo eto cyn hir ( a Ro hefyd gobeithio), ond mae 'na le i bedwar o amgylch bwrdd Scrabl cofiwch!  a fasai hynny'n rhoi mwy o amser i ni feddwl am y gair nesaf hefyd! 

Dwn i ddim os problemau'r meddalwedd oedd gwraidd ein anhawsterau wrth chwarae, ond mae 'na fodd rhoi adborth i ddatblygwr y gem, felly gobeithio wneith pethau gwella dros amser.

Yn y Ty Hwn... a llyfrau eraill

Mi ges i fy ysgogi i ddarllen 'Yn y Ty Hwn' ar ol darllen sylwadau ffafriol iawn gan Junko. 

Ges i ddim fy siomi. Wna i ddim dweud gormod, dim ond ysgogi unrhywun arall i'w ddarllen.  Mae safon yr ysgrifennu yn ardderchog, ond rhaid i mi gyfadde (er mawr cywilydd) ni faswn i wedi dewis y llyfr heb ddarllen yr adolygiadau a sgwennwyd amdana fo.   Dyna'r trafferth o gael dy ddylanwadu yn ormodol gan glawr llyfr, weithiau wnei di ddarllen llond llyfr o rwtsh, a thro arall wnei di golli gampwaith.  Mae gan 'Yn y Ty Hwn' lun trawiadol ar ei glawr, ond un sy'n awgrymu dyfnder y stori tu mewn.  Mae hyn yn rhywbeth sydd wedi codi ofn arnaf yn y gorffenol, ond gobeithio fy mod i wedi dysgu gwers trwy beidio dilyn fy ngreddf arwynebol cyntaf.

Wn i fod Sian Northey wedi sgwennu i blant yn y gorffenol, ond credaf mai hwn yw ei nofel cyntaf  i oedolion.  Gobeithio'n wir ga i gyfle i ddarllen rhywbeth arall ganddi cyn bo hir.

Fy her nesaf o ran darllen yw enillydd Gwobr Goffa Daniel Owen eleni, sef 'Tair Rheol Anrhefn' gan Daniel Davies.  Dyma lyfr hollol wahanol, llawer hirach, ond un dwi wirioneddol yn mwynhau hefyd.  Stori ditectif ydy o mewn ffordd, gyda'r holl ddigwyddiadau yn dilyn llwybr arfordir sir Benfro. 

Dwi'n agoshau diweddglo'r hanes erbyn hyn, ac yn ystyried be i ddarllen nesa, a beth i roi ar fy rhestr Nadolig hefyd.  Mae gen i 'Stori Saunders Lewis, Bardd y Chwyldro yng Nghymru'  i bori yn y cyfamser.

Cyfrinach y Capel...

Capel Claughton Rd 2011

Yn nghanol Penbedw mae 'na gapel briciau cochion sy'n dangos cliw i'w hanes efallai ar un o byst y giât blaen.   Dwi'n cofio ffrind yn gwneud bach o waith yna cwpl o flynyddoedd yn ol, ac yn crybwyll bod y gweinidog wedi dweud wrtho bu'r adeilad capel Cymraeg ers talwm.  Dyna pam felly yr wythnos diwetha cymerais funud neu ddau i graffu ar yr adeilad fictoriaidd yn chwilio am gliwiau i'w hanes.   Welais i ddim byd amlwg fel 'maen dyddiad', ond wrth i mi feddwl am roi'r gorau i fy nghraffu, sylwais ar arwydd aneglur ond cyfarwydd a guddiodd ar un o byst tywodfaen y llidiart.  Symbol 'Yr Awen' ydy hyn wrth gwrs, rhywbeth a gysylltiwyd â Gorsedd y Beirdd, ac arwydd efallai bod rhyw ddigwyddiad neu gyfarfod wedi ei gynnal yn y fan hyn, ond arwydd o gysylltiad Cymraeg.

yr arwydd ar y postyn

Dwi ddim wedi llwyddo dod o hyd i unrhyw gwybodaeth am hynny eto, sy ddim yn syndod efallai, gan bod yn ol gwefan yr eglwys presennol symudon nhw i mewn yn 1917.  Adeiladwyd y capel yn 1881 dwi'n credu.  Mi ymwelodd yr Orsedd Penbedw ym 1917 wrth gwrs, blwyddyn Eisteddfod y Gadair Ddu ym mharc y dre wrth gwrs.  Buon nhw yna cyn hynny efallai, pan cynhalwyd Eisteddfod Genedlaethol 'answyddogol' yn y dre ym 1879.   Mae 'na fap OS ar gael o'r dref yn 1909, felly mae'n bosib fasai hwnnw dangos enwadau y capeli, dwn i ddim, ond ga i gipolwg arno fo y tro nesa i mi fod yn Waterstones ella,

Llên benywaidd...?

Dwi newydd gorffen 'Mr Perffaith' gan Joanna Davies , llyfr digon ysgafn a dweud y gwir, ac
un a gafodd ei sgwennu fel rhywbeth i ddarllen ar y traeth, ella.   Welais rywun yn ei ddisgrifio fel darn o 'chic lit', ond gefais cryn fwynhad wrth ei ddarllen.. ella mae hynny'n dweud rhywbeth amdana i, dwn i ddim!

Y peth nesaf mi fydda i'n ei ddarllen yw 'Yn y Ty Hwn', gan Sian Northey.  Dwi wedi darllen adolygiadau ffafriol amdano, ac yn edrych ymlaen at her darllen tra wahanol.

dau adeilad, dau hanes....

Agorwyd 'Bethel' yn Heathfield Rd, Lerpwl ym 1927. Gafodd ei godi fel cartref newydd i gynulleifda Capel Webster Rd, ac efo lle i 750 o bobl.  Roedd hyn yn adeg llewyrchus iawn i Gymry Glannau Mersi, penllanw cymdeithas Cymraeg Lerpwl, a chyfnod a welodd ymweliad arall gan yr Eisteddfod Genedlaethol i ddinas Lerpwl (1929), a hynny'r tro olaf i'r Prifwyl gadael tir Cymru.

 'Bethel', Heathfield Rd. Lerpwl

Chwech mlynedd yn ddiweddarach (1933) agorwyd 'y Tudor' yn West Kirby, sinema a theatr efo lle i 1100 o bobl.  Buodd theatr fictorianaidd ar yr un safle o'r enw 'The Queens', ond codwyd y Tudor ar yr un safle ar ol iddo gael ei ddinistrio gan tân.  Cymysgedd nodweddiadol o bensaerniaeth Art Deco a 'Thuduraidd ffug' oedd y Tudor, a gafodd ei gynllunio mae'n debyg i adlewyrchu arddull adeiladau du a gwyn eraill West Kirby.

Y 'Tudor' yn y 1960au hwyr

Erbyn y chwedegau roedd cymdeithas Cymraeg Lerpwl ar ei lawr, gyda sawl capel yn cau eu drysau (neu uno gyda chapeli eraill) a chynulleidfaoedd y gweddill yn mynd yn hynach.  Ar ol y rhyfel roedd 'na ostyngiad sylweddol yn y nifer o Gymry Cymraeg yn symud i lannau Mersi, hynny yw'r rheiny oedd wedi cynnal y capeli dros ganrif a mwy.  Yn ogystal a hynny roedd yr iaith ei hunan yn brwydro i dal ei thir yng Nghymru, ac roedd capeli hyd yn oed yna yn stryffaglu yn sgil newid cymdeithasol enfawr.

Roedd cynulleidfaoedd sinemau ar eu lawr hefyd yn ystod y 60au (yn sgil newid cymdeithasol enfawr arall sef dyfodiad y teledu i bron pob cartref), ac mi gauwyd nifer mawr.  Dyna fuodd hanes y Tudor, a chyflwynwyd y ffilm olaf yn West Kirby ym 1965.  Ailagorodd am gyfnod fel neuadd Bingo cyn cael ei droi yn fwyty gyda thema ffilmiau o'r enw 'GoodTimes'.  Maes o law mi ddaeth ei gyfnod fel bwyty i ben, ac mi drodd yr adeilad yn 'arcade' siopa.  Aflwyddiant oedd y fenter honno, ond gafodd ei addasu i fod yn swyddfeydd i'r cyngor lleol.  Gadawodd y cyngor tua 7 mlynedd yn ol bellach, yn gadael i'r Tudor druan pydru yn y fan a'r lle.

 dymchwelwyr yn dechrau tynnu Bethel lawr (2011)

Erbyn y 90au mae'n ymddangos roedd 'Bethel' yn llawer rhy fawr i anghenion aelodaeth y capel.  Er mwyn i'r achos goroesi yn Lerpwl, roedd angen meddwl o ddifri am yr opsiynau, gan gynnwys gwerthu'r prif adeilad a defnyddio rhan arall o'r capel yn ei le.  Mae'n syndod efallai, ond nad oedd 'Bethel' yn adeilad rhestredig, er gwaethaf ymdrechion y 'Wavertree Society', sy'n brwydro cadw cymeriad pensaerniol yr ardal.  Buodd Bethel tirnod amlwg yn Wavertree am dros 80 mlynedd, ond methiant oedd yr ymdrechion i ddod o hyd i ddefnyddwyr arall.  Yn ol y ffigyrau dim ond rhai £60,000 o waith cynnal a chadw oedd angen arno, sydd ddim yn swm enfawr o ystyried faint ac oedran yr adeilad, sy'n wneud ei golled yn waeth rhywsut.   Dymchweliad felly oedd diwedd trist i un o symbol olaf Cymreictod Lerpwl, ond mi fydd achos 'Bethel' yn parhau mewn capel modern a lot llai sydd newydd cael ei agor ar ddarn o'r un safle.  Caiff gweddill y safle ei werthu a datblygu fel fflatiau yn ol pob son.

y 'Tudor' yn diflanu yr wythnos yma,
ond wnaiff y facade goroesi o leiaf

Draw yn West Kirby roedd cwmni Aldi wedi bod yn llygadu safle'r Tudor.  Wnaethpwyd cais i godi archfarchnad yno a chyhoeddwyd lluniau hardd o'u cynlluniau gan gynnwys facade Tuduraidd y Tudor fel prif fynedfa i'r siop arfaethedig.  Derbyniodd y cynllun croeso gwresog yn y bon, gan y cyngor a'r cyhoedd, ond erbyn i'r cais cynllunio cael eu cyflwyno doedd dim arwydd o'r hen sinema!   Yn wahanol i gapel Bethel, roedd y Tudur yn adeilad rhestredig, a mynodd y cyngor bod facade yr adeilad (o leiaf) yn cael ei gadw.  Er gwaethaf safiad Aldi bod archwiliad wedi darganfod gwendid strwythyrol yn facade y Tudur a fasai'n gwneud iddo fo yn rhy gostus i'w gadw,  mi fynnodd y cyngor eu bod nhw'n cadw at eu cynllun gwreiddiol. 
Dros yr wythnos diwetha maen nhw wedi bod wrthi'n ddymchwel y rhan mwyaf o'r Tudur, ond o leiaf mi fydd darn yn goroesi fel rhan o'r archfarchnad.  Ond mae'n siom efallai na lwyddodd yr awdurdodau yn Lerpwl cyrraedd y fath cyfaddawd.... 

Hwyl fawr Wooly....

Y gig go iawn cyntaf i mi fynychu erioed oedd yn y Liverpool Empire.  Does dim byd tebyg i'r profiad o glywed swn band roc yn perfformio am y tro cyntaf, a hynny mewn awyrgylch trydanol theatr dan ei sang.  Er nad oedd y band y roedden ni'n eu disgwyl yn un ffasiynol erbyn 1978 (os erioed!), roedd gan Barclay James Harvest dilyniant cadarn, ac roedd yr Empire wedi 'gwerthu allan' ar gyfer eu hymweliad blynyddol fel arfer.

Ro'n i wedi baglu dros gopi fy chwaer o 'Time Honoured Ghosts' (Polydor 1975) a dweud y gwir cwpl o flynyddoedd yn gynnharach, wrth bori trwy ei chasgliad o LP's, a ches i fy nenu yn syth gan lun trawiadol y clawr i (sy'n fy atgoffa i o dirlun Ddyffryn Clwyd),  a maes o law gan y casgliad o ganeuon bachog â harmoniau persain y band o Sir Caerhirfryn. Erbyn iddyn nhw recordio'r albym hon yn Los Angeles, roedden nhw wedi rhoi'r gorau i deithio a recordio efo cerddorfa llawn (cyfnod arbrofol a gofnodwyd ar eu halbyms cynnar i label 'prog rock' EMI 'Harvest').  Serch hynny roedd trefniadau 'cerddorfaol' yn amlwg o hyd ar ambell i drac, diolch i 'Melotrons' a Hammond Stuart 'Wooly' Wolstenholme, a'i gyfansoddiadau 'bugeiliol', pryddglwyfus.     Syndod felly oedd darganfod bod Wolstenholme, a nid un o'r brifleisydd, oedd 'personoliaeth' y band ar y llwyfan, a'r un a fasai'n llenwi'r bylchau rhwng y caneuon gyda ffraethineb annisgwyl.   Wnaethon ni adael y theatr y noson honno gyda syniau'r encore olaf yn atseinio yn ein glustiau, a blas am gigiau byw.  Dros y cwpl o flynyddoedd nesa mi welon ni nifer o 'fwystfilod prog roc' yn yr Empire, ond roedd eu hamser yn dirwyn i ben, ac roedd ton newydd yn brysur eu ysgubo i'r neilltu. 

Cododd 'wahaniaethau cerddorol' mewn sawl band, wrth iddyn nhw geisio (yn ofer gan amlaf) addasu.   Mae'n debyg roedd hyn yn ormod i'r hen Wooly, a gadawodd BJH tua '79 wrth i'r band newid cyfeiriad a dilyn llwyddiant masnachol ar y cyfandir.  Digwydd bod mi welais Wolstenholme (a'i Felotrons!) unwaith eto, ond y tro yma yn hyrwyddo albym 'solo' fel cefnogaeth i daith Judy Tzuke yn 1980,

Byddai fy ngwybodaeth am hanes Wooly wedi dod i ben yna a dweud y gwir, hynny yw onibai am wyrth y we!  Des i o hyd i weddill ei hanes yn ddamweiniol mewn ffordd tra googlo yn ddiweddar, ond hanes trist ydy o mae'n ddrwg gen i ddweud.

Nid oedd ei brosiect solo (Maestoso) yn llwyddiant masnachol, a dechreuodd Wooly yrfa newydd fel fferwmr organic, yn gyntaf yn Sir Caerhirfryn ac wedyn yng nghorllewin Cymru.  Roedd ei hen gyd-aelodau yn BJH wedi hercian ymlaen hebddo fo am ormod o flynyddoedd mae'n debyg, ar gefn llwyddiant masnachol yn yr Almaen, cyn chwalu o'r diwedd yn 1997.  Maes o law mi gododd ddwy fersiwn o'r band gyda enwau hurt o hirwyntog (e.e. Barclay James Harvest Through the Eyes of John Lees!) a datblygodd cryn chwerwder rhwng y dwy carfan. 

Mi dreuliodd Wolstenholme cyfnodau yn yr ysbyty yn dioddef iselder difrifol, er yn sgil tranc BJH mi gytunodd i ail-ymuno â John Lees a chwarae yn fersiwn yntau o'r band.  Ond doedd dim dianc rhag ei broblemau iselder, ac ym mis rhagfyr eleni, ar ol tynnu allan o daith arall efo Lees mi laddodd ei hunan.  Diwedd trist i un o gymeriadau tawelaf roc a rol, ond dyma deyrnged addas.  Heddwch i'w llwch..   

Noson Enoc Huws...

Mi aeth y noson Enoc Huws (rhan o Ŵyl Daniel Owen Yr Wyddgrug) yn dda dwi'n credu, efo nifer go lew o bobl yn gwasgu mewn i ystafell fyny'r grisiau ym Mar Gwin y Delyn. Roedd o'n braf gweld Ernie a Mark yna o'r dosbarthiadau nos, a chael cyfle am sgwrs efo ffrindiau eraill. Roedd Eirian wedi trefnu cwis gweledol, hynny ydy cyfres o luniau o bobl 'enwog' i ni i'w enwi, efo thema'n eu cysylltu nhw. Wnaethon ni un darn o Enoc Huws, ac wedyn un rownd o'r cwis, ac yn y blaen, nes cyrraedd diweddglo stori 'gafaelgar' Daniel Owen. Mi fasai wedi bod yn braf cael riff drymiau 'Eastenders' ar ddiwedd pob darn! Roedd 'na 'cyfieithu ar y pryd' ar gael yn ystod y cyflwyniad o Enoc Huws (sy'n annodd mewn rhannau i rai Cymry Cymraeg heb son am ddysgwyr) diolch i Rebecca o Fenter Iaith Sir Y Fflint, gwasanaeth amhrisiadwy i'r rhai di-gymraeg oedd yna. Rhywsut wnaeth ein tîm ni lwyddo i ennill y cwis! a'r bocs o siocledi blasus.. ond gaeth pawb rhannu'r siocledi dwi'n credu!!

Noson da.

Yr Wythnos hyd yn hyn...

Mae hi wedi bod wythnos andros o brysur hyd yn hyn, a prin ydwi wedi cael y cyfle i dreulio amser o flaen sgrin y gliniadur (roedd rhaid i mi siecio sillafiad!).   Y dyddiau yma rhaid cyfadde fy mod i'n treulio mwy o amser o flaen sgrin yr ipad ('tablediadur' ella?), teclyn  sydd wedi trawsnewid y ffordd ein bod ni (yn y ty yma beth bynnag) yn wneud pob math o bethau cyfrifiadurol.

Dwi newydd dechrau jobyn sylweddol yn y gwaith, sef 'astudfa', a fydd yn cael ei wneud o fasern (maple...?), yng nghanol archebu'r defnydd ydwi ar y funud, gan gynnwys y pren solet, veneered mdf, rhedwyr drors ac ati.

 Dydd mercher es i i'r Wyddgrug er mwyn ymarfer y cyflwyniad 'Enoc Huws' wnaethon ni (Criw Ty Pendre hynny yw) ym Maes-D yn ol ym mis Awst.  Mi fydden ni'n ei wneud y cyflwyniad unwaith eto, y tro yma ym 'Mar Gwin y Delyn' ar nos fercher.  Roedd yr ymarfer braidd yn fler, ond nad oedd y rhan mwyaf ohonon ni wedi edrych ar y darn ers dros dwy fis, felly ro'n i'n synnu dim.  Gawn ni siawns arall i ymarfer wythnos nesa, ond mi fydd popeth yn iawn ar y noson mae'n siwr!!
Mae'r noson wedi ei anelu at ddysgwyr, felly mi fydd 'na daflennau ar gael sy'n cynnwys cyfieithiad o'r darn ein bod ni'n cyflwyno, a cwis rhwng y darnau hefyd. Noson cymdeithasol felly.

Ar ol dysgu gyda'r nos dydd mercher, mi es i lawr i'r Lever Club yn Port Sunlight i'n 'sesiwn sgwrs' bach ni.  Unwaith eto roedd 'na griw da yno, ac mi aeth pethau'n dda dwi'n credu.  Mae pawb yn trio defnyddio cymaint o Gymraeg a phosib sy'n wych, a dwi'n mwynhau cael diod sydyn ymhlith ffrindiau, ar ol gorffen dysgu am yr wythnos. Na fydd 'na gyfarfod yr wythnos nesa gan mod i'n gwneud y peth Daniel Owen, ond gobeithio mi fydd un neu ddau o'r sesiwn sgwrs yn mentro draw i Sir y Fflint hefyd.... 

  

Gwibdeithiau diogelach i feicwyr..?

Gefais wibdaith bach arall ar y beic yn ystod yr wythnos, y tro hwn yn rhannol i drio darganfod ffordd 'amgen' trwodd i lannau Dyfrdwy.  Soniais sbel yn ol am hen lon John Summers, oedd yn arfer torri tua 6 milltir oddi ar daith beicio i Sir y Fflint o'r darn yma o Gilgwri, ac sy'n 'llwybr llygad' at y bont 'newydd' (Pont Sir y Fflint). Ond ges i'm ceryddu gan ffermwraig wrth i mi wyrio 'ychydig' oddi ar lwybr cyhoeddus rhwng Shotwick a Puddington, wrth drio darganfod ffordd drwodd i'r ffin!  Wrth gwrs ymddiheurais yn gwrtais wrth esgus mod i wedi colli fy ffordd, ond mae'n amlwg bod y stad mawr (sy'n rhwystr sylweddol i gerddwyr a beicwyr yng nghornel deuheuol Cilgwri) yn gweld lot o bobl 'ar goll'.  Er i mi barchu'r ffermwyr, tir âr ydy hwn, heb yr un anifail fferm i'w weld, a lonydd fferm llydan, rhy groesawgar o lawer i deithwyr 'direidus'!

Cronfa Dwr Llyn Shotwick, yn edrych tuag at Burton (gwelir y map)

Ar ol i mi adael tir y fferm (lawr y llwybr cyhoeddus), anelais i lawr i'r gors o gyfeiriad Ystad Diwyddiannol Glannau Dyfrdwy, sef ochr draw i'r Sealand Ranges.  Digwydd bod roedd gatiau'r meysydd saethu ar agor, gan fod cwmni garddio'n torri'r lawntydd (wir!), ond penderfynais peidio siawnsio 'troseddu' eto, ond troi i'r dde i ddilyn llwybr sy'n glynu at gwrs rheilffordd Wrecsam i Bidston, sef 'Lein y Gororau', yn ymyl hen seidings.  Culiodd y llwybr yn y pendraw yn anffodus, yn fy ngadael heb nunlle i fynd ond yn ol, a finnau llai na chwater milltir o gyrraedd ochr draw tir gwaharddiedig y 'ranges'.  Welais feiciwr arall ar y ffordd yn ol, ac mi holodd o fi i weld os ro'n i wedi croesi 'ffordd y gorsydd'.  'Naddo' dwedais, ond cawsom ni sgwrs diddorol am ei brofiadau o.  Un dro wnaeth car swyddog y meysydd saethu trio torri yn ei flaen er mwyn ei rwystro rhag reidio! tra tro arall mi stopiodd fws mini o 'gadets' a'u sarjant a'i helpu codi ei feic dros y giat!  Negeseuon cymysg felly!

                     
Ta waeth, ar ol i mi gyrraedd adre, mi es i ar y we a ffeindio rhyw fforwm sy'n trafod hynt a helynt beicwyr lleol.  Darganfodais bod ymgyrch yn drio ail-agor y 'marsh rd.' a hynny yn rhannol yn sgil sawl damwain ar yr A540 rhwng geir a beiciau.  Mae 'na 'lwybrau' beicio eisioes sy'n ymlwybro lawr lonydd tawelach Cilgwri yng nghyfeiriad Caer a lannau Dyfrdwy, ond i gyrraedd ambell i ddarn mae angen mentro ar y A540, ffordd sy'n peryg bywyd mewn mannau.  Pe tasai'r lon dros y gors ar agor, fasai hynny'n gadael i feicwyr teithio rhwng West Kirby a Chaer yn mwy neu lai di-draffic, trwy uno'r Wirral Way a'r llwybr Cei Connah-Caer!

Ar y funud mae nifer o sefydliadau yn rhan o broses ymgynghori, Sustrans, yr MOD, Railtrack, y RSPB (sy'n biau tir cyfagos) a Chynghorau Sir Y Fflint a Swydd Caer.  Mi fydd y cynllun yn sicr o gymryd cwpl o flynyddoedd i wireddu, ond o leiaf mae 'na rywbeth ar y gorwel.

Gwlybdiroedd Cydwladol Burton Mere...

Bore dydd Sul, pigiais allan ar fy meic pen bore gyda'r bwriad o drio dod o hyd i ffordd arall o gyraedd Pont Sir y Fflint.  Caewyd  hen lon dros gorsydd aber y Dyfrdwy gan y weinidogaeth amddiffyn ychydig o flynyddoedd yn ol. Roedd y llwybr llygad yma'n arfer cysylltu pentre Burton yng Nghilgwri gyda gwaith dur Shotton.  Er ffordd preifat buodd y lon erioed, gafodd feicwyr a cherddwyr rhwydd hynt ei ddefnyddio, cyn belled a nad oedd dryllau'r Sealand Ranges' yn tanio.  Ta waeth, ers ychydig o flynydoedd rwan mae arwydd ar lidiart hanner ffordd lawr y lon, mwy neu lai ar y ffin, yn rhybuddio darpar teithwyr o ddirwy go lew a fydd yn eu disgwyl pe tasen nhw i fentro ar dir y MOD.

 Ond ar ol pori dros mapiau yr OS a delweddau daearyddol google earth, penderfynais anelu at lon bach arall sy'n ymddangos i arwain at y corsydd ac at ffin Cymru,   Ar ol i ryw tri chwater awr o bedlo cyson mi ges i fy hun ar dop y lon cul mewn cwestiwn, ond sylwais yn syth ar arwydd newydd yna, a hynny yn dy gyfeirio at 'RSPB Burton Mere Wetlands'.
Mi fentrais i lawr, a chwta hanner milltir o'r 'prif ffordd' cyrheuddais adeilad newydd sbon yr RSPB yn Burton Mere.  Yna mae 'na gyfres o lynoedd newydd a hen, sy'n dennu pob math o adar  (yn ol dynes o'r elusen adar wnes i siarad efo hi). Er bod y RSPB wedi cael gwarchodfa yn fan'na ers nifer o flynyddoedd, maen nhw newydd prynu'r hen bysgodfa ac wedi addasu'r llynoedd pysgota er les yr adar, yn ogystal a chodi 'hides' newydd a chyfres o lwybrau rhyngddynt.   Mae'r llecyn yma o dir yn pontio'r ffin rhwng Lloegr a Chymru, gyda thraean y gwarchodfa yn rhan o Sir y Fflint.  Digon addas oedd o felly cael Iolo Williams yno dydd gwener er mwyn rhoi stamp 'springwatch' ar yr agoriad swyddogol (rhywbeth wnes i ddarganfod ar ol cyrraedd adre a 'googlo' y lle). 

Iolo yn Burton Mere

Wrth sefyll ar lannau un o'r llynoedd yn sbio dros yr aber, sylweddolais, er mor agos ro'n i at Gymru (200llath?) nad oedd modd croesi'r gors o fan'na, ac mi fasa rhaid i mi bori eto dros y mapiau. ond er hynny ro'n i'n falch o ddod o hyd i rywle mor hyfryd, a rhywle i ddychweled ato heb beic!

Noson Cofrestru

Mi es i i'r Ysgol heno er mwyn siarad efo'r rheiny sydd am gofrestru i wneud y dosbarthiadau nos Gymraeg.  Gaeth pawb noson eitha siomedig a dweud y gwir, gyda dim ond 65 o bobl yn dod trwy'r drws (tua hanner y nifer a ddoth y llynedd).  Ges i chwech o bobl yn cofrestru i wneud Cymraeg lefel un, sydd gobeithio'n ddigon i gynnal y cwrs, a fel arfer mi fydd ambell i berson wedi ffonio fyny i fynegi diddordeb erbyn dechrau'r cyrsiau.  Maen nhw isio wyth o bobl ar gyfartaledd mewn pob dosbarth.  Ond mae gynnon ni i gyd (y tiwtoriaid) pryderon am ein cyrsiau, gan bod angen 150 o fyfyrwyr ar y cofrestrau i wneud y cyrsiau yn cynnaladwy, ac os na gawn ni y ffigwr yna, mi allen nhw (yr ysgol) tynnu'r plwg ar y cyrsiau i gyd.  Maen nhw am roi hysbyseb arall yn y papur, ond mae ysgol lleol arall (sydd newydd troi'n academi) wedi dewis cynnig yr un fath o gyrsiau (tra geisio potsian tiwtoriaid!) er dim ond yn yr ieithoedd mwyaf poblogaidd, ac am brisiau cryn dipyn yn llai.  Canlyniad o newidiadau strwythyrol yw hyn, hynny yw mae'r academis newydd yn medru gwneud yr hyn a mynnon nhw, heb gorfod cydweithredu o dan ymbarel yr awdurdod lleol.  Gawn ni weld wythnos nesa!

Ai yng Nghymru yw rhan o Gilgwri...?

Meddwl ro'n i heddiw wrth seiclo lawr Cilgwri yn dilyn glannau'r Dyfrdwy am gwestiwn dwys iawn.. sef lle mae'r penrhyn yma yn orffen!  A dweud y gwir do'n i ddim yn hollol siwr, a gafodd  y sefyllfa ei cymhlethu rhywsut  pan sefydlwyd bwrdeistref newydd o'r enw 'Wirral' yn ol yn y saithdegau.  Cyn hynny roedd na ddau bwrdeistref sirol sef Penbedw a Wallasey, a chwpl o fwrdeistrefi trefol fel Hoylake a Bebington, i gyd yn rhan o Swydd Caer.  Gaethon nhw eu taflu gyda eu gilydd a'u gwneud yn rhan o 'Merseyside' o dan yr enw 'Metropolitan Borough of Wirral' yn '72, gyda gweddill y penrhyn yn aros yn Swydd Caer. Ond yn ddaearyddol wrth gwrs mae Cilgwri yn dal i ymestyn mwy neu lai hyd at Gaer ac yn gynnwys llefydd fel Ellesmere Port.  Yn ol llyfr Domesday "two arrow falls from the city walls" yw ffin Cilgwri, a wnaeth hynny gwneud i mi feddwl ac edrych ar fap!

Ar un adeg mi glynodd yr afon Dyfrdwy mwy neu lai at arfordir Cilgwri hyd at Blacon, a dilynodd y ffin cwrs yr afon. Pan camlasodd yr afon tua 1737, a hynny ar ochr draw yr aber, symud y ffin er mwyn gadw at gwrs yr afon oedd y cynllun gwreiddiol, ond yn y pendraw cadawodd y ffin at hen gwrs yr afon.  Enillodd ochr Cilgwri yr aber y tiroedd newydd o'r gorsydd felly, ardal sydd heddiw yn gartref i bentre Sealand, Garden City, ac wrth gwrs Ystad Diwidiannol Glannau Dyfrdwy.  Digon rhesymol ydy o felly i honni'r darn bach yma o Gymru fel rhan o Gilgwri, wrth gofio bod Owain Glyndwr yn honni y penrhyn gyfan fel rhan o'i Gymru newydd..

Trip i'r llawr sglefrio....

Mi aethon ni â Miriam i lawr sglefrio Glannau Dyfrdwy dros y penwythnos a gaethon ni lot  hwyl a bron dwy awr ar yr iâ.  Wnes i lwyddo aros ar fy nhraed (neu sgidiau sglefrio) mwy neu lai, a dim ond unwaith wnaeth Miri lanio ar ei phen ol, a hynny mewn ffordd digon gosgeiddig!

Mae'n tua tair mlynedd ers i ni ymweled â'r rinc er mawr cywilydd i mi, felly nad oedd ein perfformiad cynddrwg a hynny, a dani'n penderfynol o fynd yn amlach yn ystod gweddill y flwyddyn.

Ai Sgymraeg ydy hon...?

Pan o'n i yn fy arddegau roedden ni'n arfer dal y tren i Shotton, sydd dim ond pum munud o Ganolfan hamdden Glannau Dyfrdwy a'i llawr sglefrio, yr un agosaf i Lannau Mersi.  Roedd trip ar y tren i'r rinc efo ffrindiau'n ddiwrnod mawr allan, a dwi'n cofio cael lot o hwyl yna yn ystod y gwyliau ysgol.
Mae gan y ganolfan hamdden lot o arwyddion dwyieithog, ond mae 'na ambell i gam amlwg yn eu plith yn anffodus, fel yr un yn y llun!

Wedi 7 o Lerpwl...

Dydd mawrth mi ddaeth Gerallt Pennant a chriw ffilmio draw i Lerpwl i saethu darn bach am yr amgueddfa newydd.  Roedd Gerallt ei hun yn gwneud y gwaith cynhyrchu mewn gwirionedd, a'r dyn camera y gwaith cyfarwyddo i bob pwrpas, y dau'n gweithio'n hynod o gelfydd.

Roedd o'n braf cael siawns cyfarfod a siarad efo'r Parchedig Ddr. D. Ben Rees (neu Ben fel pobl yn ei alw!) sy'n arbennigwr ar Gymry Lerpwl, er o Landdewi Brefi mae o'n dod yn wreiddiol.  Mae o wedi gweithio'n ddi-baid dros Gymry'r ddinas ers degawdau, ac efo Amgueddfa Lerpwl fel cynghorydd hanes o ran pobeth Cymreig.  Roedd o'n falch iawn i weld yr arddangosfa yn cael ei agor tua mis yn ol, ac hynny mewn rhan mor amlwg o'r amgueddfa.

Drws nesa i'r arddangosfa am y Cymry mae arddangosfa hynod o ddiddorol am ddatblygiad Eglwys Cadeiriol y Catholygion yn Lerpwl yn y 20C.  Mae model enfawr o'r Cadeirlan arfaethedig a gynllunwyd gan Lutyens i weld (gei di weld hyn yn y cefndir ar Wedi7). Cynllun byth a wireddwyd oedd hyn wrth gwrs, ar wahan i'r claddgell (crypt) sy'n i'w weld o dan y Cadeirlan presennol. Mae 'na lun ar y wal o orwel Lerpwl pe tasai'r adeilad wedi ei godi, gyda chatref y Pabyddion yn twrio uwchben Cadeirlan yr Anglicaniaid, sydd yn ei hawl ei hun yn gawr o eglwys.

Ta waeth, mi aeth y cyfweliad yn olew fel y dwedais mewn post arall dwi'n meddwl. Gei di weld y canlyniad am weddill yr wythnos ar S4Clic.

Ymweliad criw Wedi7....

Mi fydd y darn am Amgueddfa Lerpwl a recordwyd heddiw yn cael ei ddarlledu nos iau rwan.

Mi aeth pethau yn olew yn y bon, gyda finnau, Mam a Dr D Ben Rees yn recordio darnau bach ar ben ein hunan, yn ogystal ag ambell i 'shot cyffredinol' o'r tri ohonon ni'n trafod a phwyntio gyda'r cyflwynydd Gerallt Pennant.  Roedd yr amgueddfa'n brysur ofnadwy ac roedd o'n annodd canolbwyntio ar adegau, ond chwarae teg i Gerallt a'r criw ffilmio, mi wnaethon nhw ymdrechu gwneud pethau yn ddigon hwylus i ni.

Mam yn trafod ei chyfweliad efo Gerallt Pennant

Gewch chi weld y canlyniad nos iau ar Wedi7....

Wedi 7 yn dod i Lerpwl...

Ar ôl i ni ymweld ag amgueddfa newydd Lerpwl yr wythnos diwetha, penderfynais gysylltu â'r rhaglen cylchgrawn Wedi7 (sy'n gofyn i ti wneud ar eu gwefan, os oes gen ti rywbeth o ddiddordeb i rannu). A dweud y gwir o'n i wedi anghofio am yr e-bost a ddanfonais erbyn yn i mi dderbyn galwad ffôn gan Gwyn Llywelyn dydd Mercher. Roedd Gwyn (sy'n gwneud gwaith cynhyrchu o hyd, ar ôl rhoi ei het cyflwynydd yn y to cwpl o flynyddoedd yn ôl) yn awyddus i glywed am yr Amgueddfa a'r arddangosfa 'Our City Our Stories' (rhan ohono sy'n adrodd hanes Cymru Lerpwl)' ac hefyd i wneud darn amdano.

 

Yr arddangosfa yn Lerpwl

Felly bore mawrth mi fydda i'n pigo draw i Lerpwl i gwrdd â chriw Wedi7, 'curator' yr amgueddfa, Gerallt Pennant, Ben Rees (yr arbennigwr sy'n rhoi cyngor i'r amgueddfa ar bethau Cymreig) a fy Mam - sy'n gallu cynnig safbwynt Cymraes lleol. Mi fyddan nhw'n recordio darn efo ni i fynd allan ar yr un noson, a gobeithio rhoi argraff o'r hyn sydd gan yr amgueddfa i gynnig yn gyffredinol, yn ogystal â'r cysylltiadau Cymreig. Dwi'n edrych ymlaen at gyfle arall i gael gweld ar yr adrodd gwych 'ma, ac wrth gwrs cyfarfod â phawb arall!

Trysor newydd i Lerpwl...

Mi aethon ni ymweled ag Amgueddfa newydd sbon Lerpwl yr wythnos yma, a gaethon ni amser gwych.  Mae gan Lerpwl nifer o amgueddfeydd ardderchog, gan gynnwys un am hanes arforol (maritime) y ddinas, ac un am ei chysylltiadau dywyll â chaethwasiaeth.

Amgueddfa newydd Lerpwl

  Mae'r un newydd, sy'n sefyll rhwng y 'Three Graces' a Doc Albert, yn canolbwyntio ar y ddinas ei hun ac yn cael ei alw 'The Museum of Liverpool'.  Mae pensaeriaeth yr adeilad yn drawiadol er mae o wedi achosi cryn ddadlau (yn bennaf gan ei fod yn gymydog i adeiladau enwog ac hanesyddol), ond rhaid cofio wnaeth codiad yr adeilad 'Liver' peri cryn ddadlau hefyd, a hynny tua canrif yn ol bellach!

Ges i sypreis braf hefyd ar ddarganfod rhan bach o'r arddangosfa sy'n dilyn hanes Cymry Lerpwl, ar gyfraniad a wnaethpwyd ganddynt dros dau canrif a mwy yn y ddinas. Mae 'na lun o'r capel Cymraeg cyntaf a sefydlwyd yn y ddinas, a llun a dynnwyd ar ddiwrnod  agoriadol yr un olaf, sef Heathfield Rd (1929). Mae 'na lun o bwyllgor Eisteddfod Birkenhead (1917) hefyd, gyda'r rheiny eistedd tu allan i ryw plasdy crand yng Nghilgwri, yn ogystal a phob math o hen bethau o ddyddiau llewyrchus capeli. Os ti'n ymweled gei di weld copi o rifyn eitha ddiweddar o babur bro Glannau Mersi Yr Angor, sy'n pwysleisio presenoldeb y Cymry Cymraeg yn yr ardal hyd heddiw.

Felly os ti'n digwydd bod yng nghyffiniau Lerpwl ewch i'r adnodd gwych yma, sydd wrth gwrs fel pob amgueddfa yn rhad ac am ddim.

Eisteddfod Wrecsam... y rhan olaf..

Dwi wedi sgwennu digon o bostiau am steddfod Wrecsam erbyn hyn, ond o'n i isio sgwennu rhywbeth bach am ein (dysgwyr Cilgwri) cyfraniad olaf i'r Prifwyl eleni, sef ein sgets ni.   Roedd o'n siomedig iawn nad oedd yr un grwp arall wedi dewis wneud y sgets eleni, ond o leiaf roedden ni'n ymwybodol o hynny cyn i ni gyrraedd y maes,.   Roedd y cystadleuaeth ar y dydd iau, hynny yw'r noson ar ol i mi fynuchu noson Dysgwr y Flwyddyn, felly erbyn i ni (Jill, Miriam a finnau) cyrraedd y maes ychydig yn hwyr roedd gweddill y criw yn disgwyl amdanaf.   Gaethon ni dipyn o amser am ymarfer sydyn yng nghornel tawel prif stafell Maes D, cyn i ddigwyddiadau y Pafilwn mawr (y llefaru unigol i ddysgwyr - a ennillodd gan Jean o Ruthun, un o griw Ty Pendre) caniatau i'r beirniaid dod o 'na i feirniadu ein cystadleuaeth bach ni.  A dweud y gwir roedd Maes D yn byrlymu â phobl a lleisiau wrth i'r corau i ddysgwyr dechrau ymgynull a pharatoi eu darnau ar gyfer y cystadleuaeth nesaf ond un.

Gyda phethau'n rhedeg hanner awr neu fwy yn hwyr, gaethon ni ein gwahodd i'r llwyfan i wneud y perfformiad hollbwysig!  Aeth o'n iawn dwi'n credu ar ol dechreuad braidd yn sigledig.  Wnaeth y cynulleidfa chwerthin yn y llefydd cywir, a rhoddodd pawb eu perfformiadau gorau dwi'n credu.

Ar ol i'r beirniaid cael amser i feddwl gaethon ni clywed gan y beirniaid yr oedden ni'n deilwng o dderbyn y gwobr cyntaf, yn ogystal ag ychydig o sylwadau calonogol eraill.  Ges i siawns arall am sgwrs efo Geraint Lovgreen, sy'n wastad yn hynod o glen, cyn iddo fo symud ymlaen at ei ddyletswydd eistoddfodol nesa.

Wnaethon ni benderfynu cyfarfod eto ym Maes D yn ystod y p'nawn, ar ol i bawb cael cyfle crwydro'r maes a chael rhywbeth i fwyta.  Ro'n i i fod ym Maes D, gyda gweddill y pedwar olaf dysgwr y flwyddyn, wrth i Kay Holder cael cyfle torri teisen a wnaethpwyd yn arbennig i ennillydd y cystadleuaeth.  Roedd pob dim braidd yn anrhefnus mewn gwirionedd gyda chanoedd yn disgwyl canlyniad 'y corau', ond erbyn i'r system sain cael ei symud gaeth Kay dweud ychydig o eiriau tra ymestyn croeso i bawb i Eisteddfod Bro Morgannwg 2012, sy'n digwydd bod yn ei milltir sgwar hi. Gefais siawns am sgwrs efo rhai o'n grwp ni cyn gadael, ond nid pawb yn anffodus, ond gobeithio'n wir wnaethon nhw mwynhau'r profiad.

Erbyn hanner wedi pedwar roedden ni'n barod i adael... a dweud hwyl fawr i brifwyl arall, un sydd yn ol pob son wedi bod yn llwyddianus iawn.

Eisteddfod Wrecsam rhan 4...

Roedd noson nos fercher yn noson wobryo 'Dysgwr y Flwyddyn', felly ar ol diwrnod hectig a chrasboeth ym Maes D ro'n i wir yn edrych ymlaen at ymlacio gyda'r nos yn y digwyddiad arbennig hwnnw.  Mi  gyrraedom ni'r Neuadd Goffa mewn da bryd a cherddom ni mewn i gyntedd llawn syniau hyfryd telenores.
Gaethon ni Canapes a Cava yn y lle hon a siawns am sgwrs gyda nifer o ffrindiau a rhai o'r gwesteion eraill.  Ro'n i'n dechrau poeni ac ar fin ffonio fy rhieni pan welais i nhw'n closio at y fynedfa.  Prin iawn fydd fy nhad yn hwyr am yr un ddigwyddiad, ond oherwydd ddiffyg cyfathrebu, disgwyl roedden nhw yn y car i weld ein car ni gyrraedd, a hynny gan fod gen i'w tocynnau.   Ta waeth, mi gyrraedon nhw mewn pryd i gipio'r canapes olaf a setlo lawr cyn i Nic Parry, arweinydd y noson, dechrau'r noson yn swyddogol fel petai.

Mi ddarparwyd y bwyd gan fyfyrwyr Coleg Ial, a rhaid dweud roedd y safon yn eithriadol o dda, gan gynnwys detholiad rhesymol i figaniaid, oedd wrth gwrs yn cynnwys Kay, un o'r pedwar olaf, a dau o fy ngwesteion i digwydd bod. Wrth i ni orffen y pwdin, gaethon ein diddanu gan 'Parti Penllan' cyn i 'fusnes' y noson cychwyn gyda gwobryo 'tiwtor' y flwyddyn (dwi'n meddwl), a gafodd noddwyr y noson - sef y Prifysgol Agored - cyfle i'n annerch.  Dangoswyd fideo byr o'r pedwar ohono ni, sef y pedwar olaf, cyn gawsom ni ein gwahodd i flaen y neuadd i eistedd wrth ymyl y beirniaid a chael clywed 'dyfarniad' y beirniaid gan Dafydd Griffiths.  Mi ddwedodd fod yr ennillydd wedi cipio'r gwobr "o drwch blewyn", ond er i mi wrando yn astud fawr dim ydwi'n ei gofio ar wahan i hynny.   Ar ol tipyn bach o jocio am gael saib ffasiynol o hir cyn datgan enw yr ennilydd mi ddatganodd fod Kay Holder yn 'Dysgwr(aig!) y Flwyddyn 2011.  Gefais fach o sioc a dweud y gwir gan fy mod i'n disgwyl i Sarah o Fangor ennill, mor naturiol oedd ei Chymraeg yn fy mharn hi.   Heb os mi fydd Kay yn llysgennad ddiflino dros y Gymraeg (fel y mae hi dros figaniaeth), yn ei bro, dros Gymru a thu hwnt, ac ennillydd dilys ac haeddiannol.

Dwedodd ffrind wrtha i sbel yn ol nad ydy hi'n hoffi'r syniad o'r cystadleuaeth hwn, (a dwi'n parchu ei safbwynt hi) ac oherwydd hynny'n enwedig o falch mi wnaeth hi ddod i'm gefnogi ar y noson.  Mi ymgeisiais yn y cystadleuaeth pedwar mlynedd yn ol hefyd (er ni lwyddais cyrraedd y ffeinal),  felly rhaid mod i'n gweld gwerth ynddi, neu fallai person cystadleuol ydwi! Mi ddwedais nifer o weithiau dim ond am y profiad ro'n i'n cystadlu, ac mae hynny'n wir o hyd, roedd o'n profiad gwych ac un bythgofiadwy. Mi faswn i wedi bod wrth fy mod i ennill wrth gwrs, ond dwedais wrth fy hun ro'n i cystadlu i ryw raddau er mwyn tynnu sylw at y rheiny sy'n dysgu tu hwnt i Gymru, ac i ddangos bod dod yn rhugl o fewn ein cyrraedd ni.  Cymesgedd o resymau oedd fy ysgogiad am wn i mewn gwirionedd, ond roedd ymateb pawb mor wych a chefnogol dwi'n falch mi wnes i... er gwaethaf y teimlad anochel o fethiant a theimlais am ychydig o eiliadau.  Gaethon ni i gyd 'yr eilion gorau', darlun gwreiddiol o Bontgysyllte gan Max Hamblen, ychydig yn llai na'r un a gaeth Kay, oedd yn rhywbeth hynod o neis i'w gael, yn ogystal a thanysgrifiad i Golwg, £100 a 'goody bag' Merched y Wawr!

Diolch yn fawr iawn i 'nheulu a phawb arall a ddaeth i 'nghefnogi ac i'r rhai a wnaeth dymuno'n dda i mi dros yr wythnos hefyd. Diolch yn fawr iawn i Enfys hefyd (swyddog y dysgwyr) am drefnu noson fendigedig a fydd yn aros yn y cof am byth, ac i fy 'nghyd-cystadleuwyr' am wneud y profiad yn un gymdeithasol a braf!  Dwi ddim am droi yn figan eto (sori Kay!) ond pob lwc iddi yn ei blwyddyn fel Dysgwr y Flwyddyn, mi fydd hi'n wych.

Eisteddfod Wrecsam rhan 3...

Dydd mercher oedd y 'diwrnod mawr' i mi fel petai, gyda'r cyfweliadau ffurfiol 'dysgwr y flwyddyn' yn digwydd yn Ngwesty Ramada yn y bore. Ro'n i'n gallu gadael y ty yn eitha hamddenol er mwyn cyrraedd Wrecsam mewn da bryd, ac mi welais i Kay (yr ymgeisydd cyntaf) am sgwrs sydyn cyn iddi hi cael ei harwain i weld y beirniaid.  Roedd y cyfweliadau yn hanner awr yr un, felly ges i siawns i ymlacio a sgwrsio efo Sion Aled ac un o drefnwyr arall rhwng wylio ambell i seren S4C yn pasio trwy gyntedd y gwesty (Huw Llywelyn Davies a Mari Grug e.e. ..cyffrous!).  Mi ddaeth tro fi ym mhen dim, ac ar ol ffarwelio â Kay - wrth iddi hi adael - a dweud bore da wrth Sarah a'i gwr (yr ymgeisydd nesa), ges i fy arwain tuag at y pobl pwysig!
Roedd y cyfweliad unwaith eto'n ddigon anffurfiol ac aeth pethau yn o lew o ran safon y Cymraeg a siaradais (dwi'n credu), er gyda ambell i gwestiwn ges i drafferth meddwl am ateb hollol 'argyhoeddiadol'.   Roedd 'na un eiliad o embaras (a ni gefais gyfle atgyweiro y niwed!) wrth i Dyfed Tomos datgan ei fod yn cynddisgybl Ysgol Maes Garmon, ac hynny ar ol i mi son (er nid mewn ffordd cas) am y Gymraeg bratiog a ddefnyddwyd gan y rheiny o bryd i'w gilydd!  Dwi ddim yn credu gaeth o ei bechu, ond teimlais i 'eiliad crinj'!

Maes D dan ei sang yn ystod cystadleuaeth y corau (diolch i Ro am y llun)

Ar ol i fy amser dod i ben, gadawais gyfforddusrwydd corfforaethol y gwesty ac anelais at bebyll Maes yr Eisteddfod i gael 'di-briff' gyda ambell i ffrind yn fan'na.  Roedd gadael awyrgylch 'aircon-aidd' y Ramada yn sioc, gan bod yr haul wedi codi'n braf, ac roedd Maes D yn andros o boeth,  teimlais fy hun yn torri chwys heb wneud dim byd ond siarad.  Roedd rhywbeth anffurfiol ynglyn â'r cystadleuaeth dysgwr y flwyddyn i fod yn digwydd ym Maes D am 2 o'r gloch, felly ges i gyfle eistedd mewn sesiwn arall, un lle roedd trefnwyr cyrsiau Ty Newydd yn trafod efo dysgwyr yr hyn a fasen nhw'n dymuno gweld yn y cyrsiau eu bod nhw'n cynnig, a chlywsom ni ddarnau o waith a sgwennwyd y bore hwnnw gan ddysgwyr yn mynychu gweithdy gyda Ifor ap Glyn.  Ges i siawns i longyfarch y prifardd am ei gyfres 'Ar Lafar', a chael sgwrs difyr am acenion Saesneg megis Sgows a Cocni (magwyd ef yn Llndain ac yn amlwg yn mwynhau troi at ei Saesneg 'cocni-aidd' yng nghanol ei Gymraeg graenus,  boi clen!).   Erbyn i'r sesiwn dod i ben roedd gen i hanner awr i brynu crempog caws a nionyn andros o ddrud ar y maes cyn ei lyncu a dychweled i baratoi 'gweithgareddau' y p'nawn.

Dweud y gwir roedd y p'nawn yn fwy hectig byth.  Gafodd y sesiwn siarad anffurffiol efo 'pwy bynnag' ei gohirio tan dri o'r gloch. Efallai roedd rhaid i'r beirniaid cael bwyd, dwn i ddim, ond arhosais yno yn siarad efo 'pwy bynnag' beth bynnag! Gafodd ein cyflwyno yn swyddogol erbyn tri, a dechreuais siarad am y 'trysorau' ro'n i wedi mynd â nhw yno fel sbardun sgwrs. Mi es i â blwch pren a dwrniais i Jill pan o'n i'n canlyn, a hen 'plaen pren' a roddodd fy Nhaid i mi, offeryn oedd yn perthyn i'w dad o, yn ogystal ag ambell i lun o' teulu.  Erbyn hynny ro'n i'n teimlo o dan bwysau gan fod Jonathon (Simcock) yn aros i ddechrau cyflwyno ein sesiwn 'Dysgu Cymraeg tu hwnt i Gymru' drws nesa. Erbyn pump munud wedi penderfynais, ar ol siarad efo dau o'r tri beirniaid i bacio fy mhethau ac ymuno â Jonathon am y sesiwn hwnnw. Dweud a gwir dwi ddim yn cofio lot amdana fo, onibai am y ffaith ni gyfrannais yr hyn a dyliwn i wedi wneud, ond diolch byth roedd Jonathon yn gwybod y trefn.

Erbyn i ni orffen y sesiwn yno roedd o'n hen amser i mi ddychweled adre, a brysiais trwy dorfeydd y maes er mwyn dod o hyd i'r car a gyrru adre.  Yna gefais dri chwater awr i gael cawod, newid a pharatoi fy hun am y noson wobryo, cyn anelu unwaith eto at Wrecsam, y tro yma efo Jill a Miriam fel cwmni.

Eisteddfod... rhan 2

Dwi newydd ddychweled o'r steddfod unwaith eto, ar ol diwrnod arall o fwynhad.  Roedd rhaid i mi gyrraedd toc wedi naw a chwrdd â gweddill criw Ty Pendre ym Maes D.   Gaethon ni gyfle i ymarfer darn o'r cyflwyniad 'Enoc Huws' cyn cipio paned sydyn, ond ym mhen dim roedden ni'n eistedd o flaen cynulleidfa bach ond brwdfrydig.   Mi aeth pethau'n eithriadol o dda a dweud y gwir, ac roedd o'n ddiddorol clywed am y tro cyntaf yr hyn oedd gan John Mainwaring (un o drefnwyr Gwyl Daniel Owen) a Les (Barker) (cyfieithydd 'Enoc Huws') i ddweud am yr awdur o'r Wyddgrug.
 Ar ol gorffen  ar y llwyfan ges i siawns am sgwrs efo nifer o bobl eraill ym Maes D, gan cynnwys Nic Parry, Jonathon Simcock, Pegi Nant  (dwi'n credu), ac Enfys 'Swyddog y Dysgwyr', oedd isio trafod pethau ynglyn â nos yfory.  Mi ychwanegais at ei phentwr o bethau i wneud trwy datgan bod dwy o fy ngwesteion i'n vegans!! 

Tra o'n i ar y ffordd i ffeindio rhywbeth i fwyta mi glywais i lais cyfarwydd yn treiddio'r awyr o un o'r uchelseinion di-ri.  Ar ol dilyn y swn ffeindiais fy hun ym mhabell Prifysgol Aberystwyth lle roedd Ian Gwyn Hughes, sylwebydd Match of The Day yn sgwrsio am ei waith.  Mae o'n hynod o ddifyr felly eisteddais lawr i'w fwynhau tra llyncu y 'Yakult' am ddim o'n i wedi casglu ar fy nhaith!

Cefais ymweliad diddorol i babell Ffermwyr Ifanc Clwyd er mwyn i rywun tynnu llun o 'ddysgwr' (dwn i ddim pam!), ond digwydd bod bod dwy o'r ferched ar y stondin (o ardal Rhuthun) yn nabod aelodau o deulu fy Nhad.  Erbyn hynny roedd isio bwyd go iawn arna i a phiciais i lawr i'r ardal 'bwydydd i fynd' lle prynais Nwdls efo llysiau...blasus iawn.  Unwaith eto dilynais swn cyfarwydd, y tro yma llais y cerddor Al Lewis, oedd yn perfformio ym mhabell Coleg Genedlaethol Cymraeg. Eisteddais ar eu 'decking' nhw felly tra wrando ar Al yn 'hoelio' cwpl o ganeuon oddi ar ei grynoddisg newydd a bwyta fy nwdls.  Sylwais ar ol sbel ar 'het' cyfarwydd ar ben boi oedd yn eistedd wrth fy ymyl ac yn mwynhau'r cerddoriaeth hefyd.  Dim ond Dewi Pws sy'n gwisgo y ffasiwn het meddyliais...

Eisteddfod rhan 1....

Mi fydd hon yn bost eitha fyr gan bod ni wedi blino'n lan, ond o'n i isio sgwennu rhywbeth, pa bynnag mor fyr, am fy niwrnod cyntaf ar Faes Eisteddfod Wrecsam 2011.

Mi es i yno heddiw yn bennaf er mwyn cael fy nghyfweld gyda gweddill y pedwar olaf gan y bbc, a hynny'n fyw ar y teledu. Mi wnes i gyfweliad teledu cwpl o wythnosau yn ol, ond cael gorfod gwneud y peth yn fyw'n her newydd a gwahanol.  Diolch byth felly ges i gwmni dwy arall o gystadleuwyr Dysgwr y Flwyddyn (nad oedd Cat Dafydd yna yn anffodus oherwydd salwch).   Roedd o'n profiad diddorol a chyffrous a dweud y gwir, ac yn siawns i weld ychydig o bethau tu ol i leni'r bbc, hynny yw'r ystafelloedd colur a 'phabell' mawr llawn cyfrifiaduron ac ymchwilwyr.  Roedd 'na rywun yn edrych ar ein olau ni trwy'r amser, er roedd 'na lot o aros rhwng y darn 'byw' a recordio stwff o ran o noson wobrwyo nos fercher.   Un peth da am hyn oedd ges i ddigon o gyfle i siarad â Kay, Sarah, a'i gwr hi.
Mi aeth y darn byw yn o lew am wn i, er clywais fy hun wneud ambell i 'glanger'!  Mi aeth y dwy arall yn wych chwarae teg, ond wrth edrych yn ol y teimlad sydd gen i yw allai pethau wedi mynd yn lot waeth!

O ran y darnau wnaethon ni recordio nes ymlaen, mae'r syniad yw a fyddan nhw'n cael eu chwarae ar noson y wobrwyo.  Mi fydd hynny'n gadael i ni 'ymlacio' ychydig, yn hytrach na phoeni am siarad yn cyhoeddus ar y noson.  Do'n i ddim yn andros o hapus gyda'r ymatebion a roddais, ond dyna fo, mae o wedi darfod rwan.  Gobeithio does dim rhaid i mi guddio o dan y bwrdd!

Ar ol gorffen y cyfweliadau piciais i draw i Faes D er mwyn cyfarfod Mark o'r dosbarth nos. Gaethon ni sgwrs braf dros paned, a wnes i weld nifer o ffrindiau eraill hefyd.  Roedd popeth braidd yn afreal mewn ffordd, gan bod sbio arnon ni o ochr draw y pabell oedd llun maint llawn o fi fy hun (a gweddill o ddysgwyr y flwyddyn)!

Ta waeth, mi fydda i nol ar y maes bore mawrth i wneud y cyflwyniad Daniel Owen yn Maes D

Wythnos i fynd...

Mae wythnos yr Eisteddfod yn agoshau'n andros o sydyn erbyn hyn, a gaethon ni ein ymarfer sgets olaf nos fercher (diolch i Anne a Mike am ein croesawu i'w dy).   Roedden ni wedi codi'r bar ychydig wrth i ni drio ei wneud heb sgriptiau, ac er i ambell i un ohonynt cael peth drafferth gwneud hynny (gan gynnwys finnau!), ar ol nifer o ymarferion roedd pethau wedi gwella'n sylweddol.  

Mi wnes i fynychu ymarfer y cyflwyniad Enoc Huws gan Daniel Owen (efo criw Ty Pendre, Yr Wyddgrug) yn ystod yr wythnos hefyd, ac er gwaethaf y ffaith nad oes arnynt y pwysau ychwanegol o ddysgu geiriau'r darn, mi fydd y perfformiad yn dipyn o her.   Mae Cymraeg y llyfr yn eitha annodd ynganu mewn mannau, ac mae gen i dueddiad newid ambell i air i rywbeth mwy cyfarwydd, felly mwy o ymarfer amdani yw'r ateb dwi'n credu.

Yn olaf o ran pethau Eisteddfodol yw'r cyflwyniad mi fydd Jonathon Simcock a finnau'n ei wneud ynglyn â dysgu Cymraeg tu hwnt i Gymru, a hynny hefyd ym Maes-D.  Mi fydden ni'n cael sgwrs arall yn ystod yr wythnos er mwyn trafod y cyflwyniad yn bellach.

Mi fydd y cyflwyniad Enoc Huws yn digwydd am 10.00 dydd Mawrth, y cyflwyniad 'Dysgu tu allan i Gymru'  am 15.30 dydd Mercher, a chystadleuaeth y sgets am 12.00 dydd iau.

Edrychaf ymlaen at y tri 'digwyddiad' mewn ffordd gwahanol!

Wythnos anarferol... a Chariad@Iaith...

Mae'r wythnos hon wedi bod yn un anarferol i mi.  Dwi wedi treulio rhan mwy'r wythnos yn fan hyn yn Stockport yn edrych ar ol fy nai, ar ol i'w chwaer dioddef anafiadau yn sgil damwain parc dwr yn Nhwrci.  Roedd angen i'w rhieni trefnu hedfan ar frys er mwyn bod wrth ei hochr. Derbynion alwad ffon nos lun gan ei chariad i ddweud ei bod hi'n cael llawdriniaeth frys, ac yntau yn methu trosglwyddo'r holl wybodaeth yn eglur ar y pryd, gan ei fod o mewn sioc hefyd.

Diolch byth mae hi'n gwella erbyn hyn, er mi fydd hi'n wythnos arall o leiaf cyn iddyn nhw cael caniatad dychweled adre gan y doctoriaid.  Dwi'n meddwl ga i ddychweled adre i Gilgwri heddiw, gan fod Wil yn mynd i aros efo ffrind am y penwythnos. Tu hwnt i'r penwythnos mae ffrindiau agos y teulu'n mynnu iddi fo fynd yno i aros (a chael ei aduno â chi'r teulu sy'n aros gyda nhw!).  Mae'n eitha gymleth a dweud y gwir, gan fasai'n well gan Wil aros yn ei dy^ ei hun (ac yntau'n pymtheg oed) ond chwarae teg mae o wedi bod yn eiddfed iawn ac yn gwmni dda i mi.

Er gwaethaf trefniadau anarferol yr wythnos, dwi wedi cael siawns i dal i fyny efo digwyddiadau yn y 'Fforest', hynny yw Cariad@Iaith, diolch i S4Clic.   Rhaid dweud fy mod i wir wedi mwynhau'r cyfres, ac mae S4C yn haeddu'r holl glod maent wedi derbyn hyd yn hyn.   Yr unig peth do'n i ddim yn disgwyl (a dim isio gweld i fod yn onest) oedd dychweliad Janet Street Porter ar y noson gwobrwyo, yn cwyno o hyd am gyfleusterau Nant Gwrtheyrn!  Fasai wedi bod yn well gen i weld Tanni Grey Thompson yno, ennillydd y cyfres, a rhywun sydd wedi defnyddio ei Chymraeg yn y cyfamser, ond ella nad oedd hi ar gael?

Cyfres arall? pwy a wir, ond mae'r cymysgedd o 'ser' yn holl pwysig mewn cyfres o'r fath, felly dim byd ar frys os gwelwch yn dda..!

Ty Daniel Owen...

Mi ges i gyfle'r wythnos yma i fynd i weld ty Daniel Owen yn Yr Wyddgrug, hynny yw'r ty a adeiladwyd ganddo yn sgil llwyddiant ei nofel 'Rhys Lewis'.  Mae'r ty'n gyferbyn, mwy neu lai, i safle y ty teras lle ganwyd ef, ty a theras sydd erbyn hyn wedi ei ddymchwel (er mwyn hwyluso llif traffic y dre yn y chwedegau mae'n debyg), ond sy'n cael ei gofio gyda charreg goffa.  

Felly dyma fi yn ymuno â chriw bach o ddysgwyr eraill, Eirian o'r Ganolfan Prifysgol Bangor yn y dre, a  Nigel, perchennog y ty, am y cerddediad byr lawr i 'Faes y Dre', ac i lidiart blaen y ty fictorianaidd 'ar wahan' a adeiladwyd gan yr awdur a theiliwr o fri.   Adeg Owen roedd Maes y Dre yn rywle ar gyrion Yr Wyddgrug, a ddisgwrifwyd yn y 'deeds' fel 'Near Mold'.  Erbyn heddiw mae'r ardal hen wedi ei llyncu gan y dref ei hun.  Rhaid roedd ganddo fo olygfeydd go dda hefyd, dros Ddyffryn Alyn, a thuag at y bryniau sydd erbyn hyn yn gartref i adeiladau Neuadd y Sir,, y Llysoedd Barn a'r Theatr.  Mae stad o dai cyngor ar ochr draw y ffordd osgoi, a choed yr ardd ffrynt yn rhwystrau i'r olygfa a welodd Daniel Owen, ond mae'n digon hawdd dychmygu mai llecyn braf o dir oedd yr un a brynodd ef yn ol yng nganol y 19C am dua £60.
Yn ol 'deeds' y ty (os cofiaf yn iawn) gwariodd Owen tua £500 ar y gwaith adeiladu, ond o fewn ychydig o flynyddoedd (ac ar ol marwolaeth ei fam) dewisodd ef ei werthu (am ychydig llai o bres) a symud yn ol i'r dre ei hun i dy llai o lawer.

Gaethon ni daith o amgylch y gerddi, y stabl, y seler a nifer o ystafelloedd byw y ty, oedd i gyd yn ddiddorol iawn.  Roedden ni i gyd yn trio dychmygu Daniel Owen yn eistedd wrth ei ddesg yn ysgrifennu hanes Enoc Huws, y llyfr yr ydan ni wedi bod yn darllen yn ddiweddar, a thestun cyflwyniad ym Maes-D ar y pedwaredd o Awst cofiwch!

Felly diolch yn fawr mawr i Nigel a'i deulu am ei garedigrwydd, ac am adael i ni grwydro o amgylch ei gartref arbennig.

Bore Coffi Cymdeithas Birkenhead...

Roedd rhaid i mi fynd lawr i Benbedw bore sadwrn, ac ar y ffordd adre mi alwais mewn i fore coffi'r Gymdeithas, oedd yn cael ei gynnal yn festri'r capel Cymraeg.   Roedd o'n braf gweld nifer (ymhlith y nifer parchus o Gymry lleol) o'r dysgwyr dwi'n eu dysgu yno, sydd bellach yn aelodau'r gymdeithas, yn ogystal â chyfarfod dysgwraig arall sy'n rhugl mewn sawl iaith.  Roedd Ernie (un o'r dysgwyr) yn brysur tu cefn i'r stondin planhigion, a phrynais i blanhigyn del, ond un na alla i gofio ei enw.  Gobeithio'n wir un 'hardy' ydy o, gan nad ydyn ni'n enwog am yr un fys gwyrdd, heb son am fysedd.   Doedd dim digon o amser gen i i edrych ar y stondin llyfrau'n fanwl, ond ges i fy narbwyllo i brynu cwpl o resi o docynnau raffl cyn gadael.   Wrth i mi adael roddais 'nhocynnau raffl yn dwylo saff Mike, gan nad oedd y 'tynniad' wedi cael ei wneud erbyn hynny.

Digwydd bod, nes ymlaen ges i neges testun gan Anne, gwraig Mike, yn dweud ro'n i wedi ennill gwobr raffl, a hynny planhigyn arall! 

Ymarfer Sgets..

Gaethon ni ymarfer yn y ty neithiwr gan groesawu Geraint ac Ernie i'r 'cast'.  Roedd o'n braf gweld pawb a chael siawns am sgwrs yn ogystal a gweithio ar ein 'campwaith eisteddfodol'!!  Erbyn hyn mae 'na wyth o'r dosbarthiadau nos yn chwarae 'dysgwyr' yn y sgets, yn ogystal a finnau'n chwarae rhan y 'tiwtor'.  O'r gorau, wn i fod ychydig o deipcastio'n mynd ymlaen yn fan hyn! 

Dani wedi ychwanegu cwpl o gymeriadau i'r sgets gwreiddiol, a berfformwyd am y tro cyntaf (wel yr unig tro hyd yn hyn) yn Eisteddfod y Dysgwyr y Gogledd Dwyrain eleni.  Mi fydd y perfformiad nesa, ac olaf mae'n debyg, ym Maes-D ar y pedwaredd o Awst am 12o'r gloch, a hynny heb y geiriau gobeithio.  Dani wedi trefnu un ymarfer arall cyn y ddiwrnod mawr, a hynny mewn tair wythnos, sef dim ond pythefnos cyn y steddfod. Mae pawb wedi addo bod yn 'airberffaith' erbyn hynny, felly gawn ni weld!   

cyfweliadau...

Cefais fy nghyfweld dydd mecher gan ohebydd y bbc, Rhian, ar ran cystadleuaeth Dysgwr y Flwyddyn.  Mi fydd Y Post Cyntaf yn darlledu pytiau gan y pedwar sydd yn y rownd terfynol wythnos cyn i'r Eisteddfod dwi'n credu, ac mae'r un ddefnydd yn debyg o gael ei defnyddio pe tasai raglenni newyddion eraill eisiau dyfyniadau ganddon ni.  Roedd angen i mi wneud yr un beth yn gyntaf yn y Gymraeg ac wedyn yn Saesneg, oedd a dweud y gwir yn annoddach mewn ffordd, gan mod i wedi ymarfer yn fy mhen sawl gwaith yr hyn o'n i eisiau dweud ond wrth reswm yn Gymraeg.   Diolch byth mi fyddan nhw'n gallu gwneud cryn olygu ar y darnau a recordwyd, mi fydd wir angen rhoi trefn arnynt!

Mae tocynnau ar gael erbyn hyn i noson y wobryo, sy'n gwneud i mi deimlo braidd yn nerfus, ac mi fydd rhaid i mi fynd amdani i archebu rhai i'r teulu.

Noson gyda Jerry Hunter

Dwi newydd dychweled o noson arbennig draw yn Yr Wyddgrug yng nghwmni yr Athro Jerry Hunter, darlithydd yn y Gymraeg ym Mhrifysgol Bangor (ymhlith llawer o bethau eraill mae'n siwr).  Noson 'C Ciwb' oedd o, clwb cymdeithasu Cymraeg y dre, sy'n i weld yn mynd o nerth i nerth.  Mae un o ddosbarthiadau'r ardal wedi bod yn astudio un o lyfrau yr Americanwr, sef 'Gwenddydd', nofel wnaeth ennill  medal rhyddiaith yr Eisteddfod y llynedd.

Ni fasai neb yn ystyried Jerry Hunter yn ddysgwr wrth reswm. Mae o'n siarad Cymraeg cyfoethog a graenus, yn drwm erbyn hyn o dan ddylanwad tafodiaeth ei ardal mabwysiedig sef Dyffryn Nantlle. Mae'n chwater canrif bron ers iddo fo fynychu cwrs Wlpan dwys yn Llambed, a dim ond ambell i waith clywais fymryn o'r acen Americanaidd yn treiddio ei Gymraeg.

Gaethon ni ein diddanu am ddwy awr bron gan hanes ei fywyd - sut ddaeth hogyn o Cincinnati i fod yn ysgolhaig llenyddiaeth Cymraeg - ac ychydig o gefndir ei nofel buddugoliaethus, rhywbeth sydd yn sicr o'm sbarduno i ail-afael ynddi, ar ol i fy mhen cael ei droi gan lyfr arall cyn i mi roi siawns dda iddi.

Roedd 'na sesiwn holi ac ateb ar ol yr araith, a gaeth nifer o gwestiynau diddorol iawn eu gofyn a'u hateb. Felly noson hynod o lwyddianus, a ches i gyfle i gwrdd a nifer o hen ffrindiau dwi heb weld ers meitin.

dim yn bles gyda thre y traeth pleser....

Dwi ddim yn cofio'r tro diwethaf i mi fod yn Blackpool.  Gaethon ni wyliau teulu yn y cyffuniau pan o'n i'n plentyn, ond ers hynny dim ond unwaith ydwi'n cofio bod yna, a hynny ar ryw 'wibdaith tren dirgel' o Lerpwl, a alwodd mewn i'r dre enwog glan y mor.

Felly wrth drefnu trip yna'r wythnos yma, do'n i wir ddim yn gwybod be i ddisgwyl.  Dwi'n ddigon cyfarwydd á threfi glan y mor megis Llandudno ac Aberystwyth, ond do'n i ddim yn disgwyl i Blackpool bod mor fawr. Mae'n andros o le mawr, gyda'r 'anrhefn' o adeiladau blinedig y prom yn ymestyn am filltiroedd!  I fod yn deg, mae 'na dipyn o waith adnewyddu'n mynd ymlaen ar y funud, felly do'n i ddim yn gweld yr hen le yn ei ogoniant llawn efallai, ond teimlon ni'n isel ein ysbrydion wrth gerdded ar hyd y rhesi o arcades a llefydd 'adloniant' y North Shore.  Yn Blackpool does dim byd i dorri ar draws y diflastod yma (wel ar wahan i ambell i barti plu ar gylchdaith gwisg ffansi  o amgylch tafarndai'r dre!), dim gwyrddni, dim cefndir mynyddog i roi gwaith dyn mewn cyd-destun.  Roedd hyd yn oed y twr rydlyd - nodwedd enwocaf y lle - wedi ei gorchuddio wrth i waith adnewyddu cael ei wneud, ac o'r herwydd ar gau i ymwelwyr.

Er hynny, roedd gynnon ni fwriad i fynd i weld 'Madame Tussauds' a'i modeli cwyr byd enwog.  Cyn hir welon ni arwydd y 'waxworks' yn y pellter a chododd cyflymder ein camau yn reddfol er mwyn cyrraedd y nod.   Dydy o ddim yn rad i fynd i mewn (£42 i docyn teulu), ac nad oedden ni am 'arbed' arian trwy dalu am docyn i weld y 'Seaworld' ar yr un bryd, ond taliais heb oedi - a hynny er mwyn dianc diflastod y dre.  Gaethon ni ddim ein siomi diolch byth gan yr hyn a welson ni.  I ddechrau gaethon ni gyfle i eistedd ar fainc beirniaid yr X Factor, rhwng Louis a Simon - dychrynllyd o naturiol eu golwg - cyn symud ymlaen i weld sawl seren arall.  Ges i fy synnu nad oedd neb yn dy rwystro rhag cwffwrdd a'r delweddau, neu dynnu lluniau, er roedd pobl y 'gweithdai cwyr' yn tynnu lluniau eu hunan er mwyn dy demptio i wario mwy o bres ar swfenirs personol megis keyrings ar diwedd dy daith.

Mae angen trawsblaniad gwallt ar y dau ohonynt...

Ta waeth, ar ol pryd o fwyd Pizza Hut o dan gysgod 'The Big One', treulion ni hanner awr diddorol - a rhatach o lawer - yn 'Ripley's World of Weird' drws nesaf, rhywle hollol addas i hynodrwydd Blackpool ddwedwn i!  Ar ol dweud tata i bethau rhyfedd Mr Ripley, anelon ni at y safle tramiau dros y ffordd, a taith tram hamddenol a hyfryd ar y bwrdd top i ben arall y prom cyn croesi'r dre a dychweled at loches y car!

Rhywsut dwi ddim yn gweld fy hun yn dychweled i'r darn yma o Sir Caerhirfryn am chwater canrif arall, os byth.  O gymharu â Blackpool, mae rhai o drefi glan y mor y Gogledd yn teimlo fel nefoedd ar y ddaear!

Diwedd tymor, diwedd blwyddyn, diwedd cyrsiau...

Wel mae tymor olaf y flwyddyn academaidd wedi dod i ben, hynny yw ar ran fy nosbarthiadau nos.  Mae'n annodd credu ein bod ni wedi cael 30 wythnos o wersi ers i ni ddechrau yn ol ym mis medi.  Y tro yma mae gen i deimladau cymysg a dweud y gwir.  Mae'r dosbarth blwyddyn tri wedi dod i ddiwedd y daith, wel y taith ieithyddol sydd ar gael yn yr ysgol mod i'n dysgu ynnddi.  Does dim modd cynnig blwyddyn pedwar iddynt, er bod y rhan mwyaf yn awyddus i ddal ati.  Mae aelodau'r dosbarth hwn yn teimlo fel ffrindiau bellach, a dwi'n awyddus i gynnig rhywbeth, felly wnawn ni ymdrechu dod o hyd i rywle arall i gyfarfod a chario ymlaen mewn modd llai ffurfiol o bosib.  Gwiliwch y gofod yma!

Tymor nesaf mi fydda i'n arwain myfyrwyr blwyddyn dau trwy eu trydydd flwyddyn gobeithio, a chymryd dosbarth arall o ddechreuwyr, os wnaiff digon troi i fyny i gofrestru.  Er hynny, mae 'na deimlad o ansicrwydd ar led yn gyffredinol ymhlith y tiwtoriaid, gan bod yr ysgol wedi troi'n 'academi', ac fel pob ysgol yn Lloegr bellach does dim rhaid iddynt cynnhig arbenigeddau er mwyn ennill arian ychwanegol.  Mae hyn yn golygu does gynnyn nhw ddim rheswm penodol, neu ddyletswydd cynnig cymaint o ieithoedd, a dim ond y ffaith bod y prifathro (dioch byth) wedi penderfynu parhau cynnig dosbarthiadau nos (ar ol edrych ar 'spreadsheet' manwl!) sy'n cadw pethau'n rhedeg erbyn hyn,  gawn ni weld be ddaw!

Hen gyfaill sydd angen bach o waith cynnal a chadw.....

Dros y cwpl o fisoedd diwetha dwi wedi bod yn mwynhau mynd allan ar gefn beic am awr neu ddwy cwpl o weithiau'r wythnos (mi fasai rhai ohonoch chi o bosib wedi gweld ambell i 'fideofeicflog' yn fan hyn).   Er mae gen i nifer o feiciau yn y cwt, does gen i ddim ond un sy'n addas i'r ffordd fawr (hynny yw sy'n roadworthy) ar y funud.  Er hynny dwi wedi darganfod problemau sylfaennol efo hwnnw hefyd, hynny yw bod y gears yn llithro pob tro mod i'n sefyll ar y pedals er mwyn dringo allt, rhybeth sy'n gallu rhoi bach o ysgatwad i fi weithiau!  Dros amser mae danedd y sprockets wedi treulio am wn i, sy'n golygu na fydd y cadwyn yn eu dal nhw'n ddigon cadarn ac yn neidio a llithro drostynt o dan bwysau.   Ta beth, dwi newydd 'buddsoddi' yn y cydrannau sydd eisiau arna i er mwyn datrys y problem, yn ogystal a teirs a tiwbs newydd hefyd.  A dweud y gwir ges i dipyn o sioc wrth wneud, ac ym mhen dim ro'n i bron wedi treulio £100!

Digon teg am wn i, roedd y beic yn un weddol costus pan prynais i fo yn ol yn 1995, felly dyma fi yn Googlo er mwyn darganfod y prisiau erbyn heddiw.   Rhaid dweud ges i sioc arall wrth ddarganfod bod 'Dawes Super Galaxy' yn costio tua £1399 y dyddiau 'ma, tua dwbl y pris a daliais i rhai 16 mlynedd yn ol.  Mae'n siwr allwch chi ddod o hyd i un ar e-bay sydd heb cael llawer o ddefnydd am hanner y pris newydd, ond o weld y prisiau hynny, dwi'n sicr bod y buddsoddiad o gant o bunnau yn un gwerthchweil. 

Fy hen gyfaill - Dawes Super Galaxy o 1995

Erthygl diddorol am Eisteddfod y Cadair Du....

Dyma erthygl a gyhoeddodd yn ol yn 1992 gan gylchgrawn o'r enw 'The Wirral Journal'.   Mae'n adrodd hanes yr Eisteddfod enwog 'ma i ddarllenwyr yng Nghilgwri,  hanes oedd yn newydd i'r rhan helaeth ohonynt mae'n siwr.   Mae'r cofeb ysblenydd (gwelir y llun yn yr erthygl) yn dal i sefyll ym Mharc Penbedw, adnodd sydd wedi cael ei drawsnewid dros y flynyddoedd diwetha a'i achub o flynyddoedd o esgeulustod a fandaliaeth.

Diwrnod i gofio...

Yn ol ym 2007 pan cynhalwyd yr Eisteddfod Genedlaethol yn Yr Wyddgrug, penderfynais roi cynnig ar gystadleuaeth  Dysgwr y Flwyddyn.  Nid oedd fy nghais yn un lwyddianus y flwyddyn honno, a phrin ges i siawns i fwynhau'r profiad mewn gwirionedd oherwydd prinder amser ar y ddiwrnod.  Teimlais braidd yn 'fflat' am sbel ar ol y profiad hwnnw, felly nad oeddwn i'n sicr am drio eto, ond yn y pendraw penderfynais roi un gynnig arall iddo, yn enwedig gyda'r steddfod yn dychweled i'r gogledd dwyrain, i'r dref lle ganwyd fy nhad!

Felly bore dydd Sadwrn dechreom ni ar y taith tri chwater awr i Wrecsam.  Ar ol methu cael hyd i fynedfa Coleg Iâl a'i barcio am ddim, daliais £3 i barcio yn ymyl y pwll nofio, a darganfodom giât i'r coleg - ond un dan glo!  Gyda amser fy nghyfweliad yn agoshau, penderfynom ddringo'r giât i gyrraedd derbyniad y Coleg oedd o fewn ein golwg ni.  Nad oedd y tasg yma'n un hawdd i Jill, ond gyda cefnogaeth lleisiol rhai o staff y llyfrgell drws nesa (yn cael torriad sigarennau wrth y drws cefn) llwyddom gyrraedd y nod o fewn amser.   Ar ol croeso cynnes gawsant ddigon o amser am baned sydyn, cyn i mi gael fy arwain draw i adeilad ar wahan, a'r cyfweliad ffurfiol.   Teimlais aeth pethau'n o lew yn fan'na, er i mi barablu ymlaen am dros bum munud yn ddibaid fel ymateb i'r cwestiwn cyntaf.   O fewn dim o'n i'n cael fy arwain yn ol at fynedfa'r coleg - ac i dorri'r sychder a fagwyd yn ystod y cyfweliad - cyn mynd i ffeindio Jill.   Gefais fy hysbysu bod Jill yng nghanol 'sesiwn stori' oedd un o'r gweithgareddau a drefnwyd i lenwi'r dydd, felly ges i siawns i siarad efo Spencer Harris, dysgwr y flwyddyn 2001, a chefnogwr brwd ac arbennigwr ar Glwb Peldroed Wrecsam.   Ar ol sgwrs efo rhai o'r cystadleuwyr eraill, penderfynom anelu at y dref am rywbeth i fwyta, ac am gip ar ddatblygiad siopa newydd Wrecsam 'Dol yr Eryrod' ('cwlwm tafod' o enw os welais i un erioed!).

Ar ol pryd o fwyd ysgafn ond blasus yn Pizza Express, dychwelom i'r coleg mewn amser i glywed diwedd sesiwn bingo a drefnwyd i'r cystadleuwyr a'u cefnogwyr.  Cawsom sgwrs braf efo Sion Aled am seiclo yng Nghilgwri ymhlith pethau eraill, cyn gafodd pawb eu cyfeirio at y 'Rendevous', ystafell cyfforddus lle roedd sesiwn salsa ar fin ddechrau.   Nad ydwi'n person gyda 'symudiadau' da, ond o dan yr amgylchiadau ro'n i'n ddigon hapus i gymryd rhan.  Wrth reswm roedd popeth trwy gyfrwng y Gymraeg, felly derbyniodd Jill (a nifer eraill) eu gwers Salsa cyntaf tra wynebu her ychwanegol, ond gafodd pawb llawer o hwyl o dan hyfforddiant cadarn.

Cyn hir daeth yr hwyl salsaidd i ben, gan bod y beirniaid yn barod i ddatgan enwau'r pedwar yn y rownd derfynol. Clywson ni ganmoliaeth mawr am safon pob un o'r cystadleuwyr, ond gefais sioc mawr o glywed fy enw'n cael ei ddarllen,  do'n i wir ddim wedi disgwyl mynd trwyddo.   I fod yn onest dwi'n gweld fy hun fel 'cynrychiolydd' yn hytrach na 'chystadleuydd', un o bedwar/bedair (fi yw'r unig dyn!) sydd gan y fraint o fynd i'r Eisteddfod eleni i gynrychioli llwyddiant sawl dysgwr.
Dwn i ddim yn union be' i ddisgwyl  ym mis Awst, ond edrychaf ymlaen!

Pentre mwyaf anghysbell Cilgwri....?

Dwi ddim yn sicr lle'n union mae 'ffin' Cilgwri. Mae 'na 'Fwrdeistref  Metropolitan Wirral', sy'n rhan o 'Swydd Merseyside',  ond mae 'na ran arall sydd yn Swydd Caer o hyd, gan gynnwys llefydd fel Ellesmere Port a Neston.  Wedi dweud hynny, credaf fod Shotwick, pentre cuddiedig sydd dim ond tafliad carreg o Gymru (yn llythrennol!), yn cyfri fel rhan o'r penrhyn, ac mae'n digon posib hwn yw'r pentre olaf yng Nghilgwri, hynny yw cyn cyrraedd y llefydd yna sydd ddim mewn gwirionedd rhan o'r penrhyn..  ond dwi ddim yn sicr! 

Mae'n debyg bod pawb sy'n cyfarwydd â'r taith o Lannau Mersi i'r Gogledd wedi sylwi ar yr arwydd sy'n eich cyfeirio i Shotwick, cwta milltir o gyrraedd y 'cyfnewidfa' Drome Corner.  Pe tasech chi i gywiro oddi wrth eich taith a dilyn yr arwyddion, ym mhen llai na filltir a hanner mi fasech chi yng nghanol Shotwick, sy'n cysgodi ar gyrion 'gwastadoedd' aber y Dyfrdwy.  A dweud a gwir does fawr o bentre yno, dim ond llond llaw o fythynod, ychydig o ffermydd, neuadd Shotwick ac eglwys hynod o ddiddorol ac hanesyddol.  Mae'n annodd credu heddiw, ond ar un adeg ffordd masnach hynod o bwysig dilynodd y ffordd yma, sef llwybr masnach y 'Saltsway'.  Dros 'rhyd Shotwick' gyrraeddodd fyddin Edward 1af Cymru, ac mi gludodd gerrig a ddefnyddwyd i godi Castell y Fflint o chwarel yng Nghilgwri dros yr un groesfan.

Felly roedd o'n braf cael y cyfle ail-ymweled â'r pentre ar daith beicio'r wythnos yma.  Ges i fy synnu i ffeindio drws yr eglwys heb ei gloi, yn enwedig o gofio darllen yn y papur lleol am ladron yn dwyn gloch enwog oddi yno llai na blwyddyn yn ol.   Mae o wir yn eglwys hynod o ddiddorol, ac mae'n anhygoel meddwl bod rhan o'r adeilad yn dyddio yn ol i'r 12C.   Mae'r porth yn dangos creithiau 'gweithgaredd dydd sul' gwahanol a digwyddodd yno yn y 14C.  Ar orchymyn Edward III mi fasai saethyddion yn defnyddio'r sabath i ymarfer eu sgiliau saethu ar gaeau cyfagos y 'Butts', a gadael  degau o rychau yng ngherrig tywodfaen y porth wrth roi min ar eu saethau! 

rhai o'r rhychau a greuwyd gan saethyddion y 14C..

O Shotwick mae'n posib croesi i Gymru trwy ddilyn lon bach (di-ceir) oedd yn arfer arwain at hen gei ar y Dyfrdwy.  Erbyn heddiw mae'r lon yn eich arwain trwy'r caeau tuag Drome Corner, ac i feicwyr at hwylustod a diogelwch y llwybrau beicio i Gei Connah a Chaer!

Croeso i Gymru! mae hen gadair wedi ei losgi  yn dynodi'r ffin ar y lon o Shotwick

Ond y tro yma ro'n i am ddod o hyd i lwybr arall er mwyn gadael y pentre, sef llwybr cyhoeddus sy'n arwain at pentre olaf ond un Cilgwri, sef Puddington.   Ges i dipyn o dasg yn cael hyd i'r llwybr 'ma, ac roedd rhaid i mi stryglo i godi'r beic dros ambell i gamfa, gyda dalan poethion yn bygwth fy nghrothau coesau (calves) o bob cyfeiriad! Ond llwyddais cyrraedd Puddington yn y diwedd, yn falch ro'n i wedi dod o hyd i ffordd di-draffic arall o archwilio'r penrhyn 'ma.

Cylchdaith arall ar hyd lannau'r Dyfrdwy....

Ges i dip da'r wythnos yma i drio'r llwybr beicio sy'n glynu  at lannau'r afon Dyfrdwy o Bont Penarlág i Gaer, ac felly dyna be wnes i ychydig o ddyddiau'n ol.   Mae'n wirioneddol ffordd hwylus o gyrraedd Caer, ac o osgoi traffic y priffyrdd - rhywbeth sy'n digon i godi ofn ar rywun ar gefn beic y dyddiau 'ma.    Digwydd bod ro'n i'n ddigon ffodus i weld yr 'Afon Dyfrwdwy' (yr ysgraff y weli di yn y lluniau), yn cludo un o adenydd enfawr yr Airbus 380, 'cydran' sy'n cael eu cynhyrchu ym Mrychdyn.  Dwi'n credu mi gaeth y bad hynod o isel yma ei adeiladu'n arbennig i drosglwyddo'r cydrannau enfawr 'ma o'r ffatri i Borthladd Mostyn. Yn sicr does fawr o le o dan y pontydd.

Adain 'Super Jumbo' ar ei ffordd lawr y Dyfrdwy

Ar ol dilyn yr afon am rai saith milltir, mi wnes i ffeindio fy hun yng nghanol Caer, heb hyd yn oed gweld yr un gar!   Mae 'na gwpl o lwybrau di-draffic eraill sy'n arwain i Gaer i fod yn deg, un ar lon a greuwyd o hen reilffordd, ac y llall (yr un a ddewisais fel llwybr allan) ar hyd 'llwybr halio' y camlas, sef camlas y 'Shropshire Union'.   Gadawais y Dyfrdwy ger y lociau oedd yn arfer cysylltu'r camlas â'r afon (erbyn hyn mae rhwystr parhaol yn llenwi'r bwlch lle safwyd y llifddorau i'r Dyfrdwy), cyn i mi dreulio ychydig o amser yn dod o hyd i fan cychwyn cywir y llwybr halio -  mae'n hawdd dechrau ar ochr anghywir y camlas, ar lwybr sy'n dirwyn i ben ym mhen canllath! 

Unwaith eto dyma ffordd hyfryd iawn o gyrraedd neu adael Caer, a ffindiais fy hun yng nghanol y cefn gwlad mewn ychydig o funudau.   Ar ol tua pedwar milltir mi drois oddi ar y towpath ac ymunais â rhan o 'Rhwydwaith Beicio Genedlaethol Llwybr 56' (sef y llwybr Sustrans o Lerpwl i Gaer), sy'n cadw at lonydd bach a thawel, a cyn bo hir ro'n i'n ol yn fy man dechrau ger y Two Mills yng Nghilgwri.  Taith hyfryd mewn tywydd braf :)

Ysgraff yr 'Afon Dyfrdwy' a'i llwyth arbennig