Eisteddfod y Dysgwyr.... yn rhy Gymraeg?

Mi wnath pump o'r dosbarth nos y taith draw i ogledd Cymru er mwyn profi hwyl Eisteddfod y Dysgwyr 2009. Roedd 'na dros cant yn y neuadd, tipyn llai nag oedd yno y llynedd, ond cawson ni ddigon o gystadlu a falle gormod o feirniadaethau...?

Roedd Gerallt Pennant a chamerau 'Wedi 7' wedi troi i fyny hefyd, er mwyn ddarlledu darn i'r rhaglen yn fyw, i fynd efo darn a gafodd ei saethu efo un o ddosbarthiadau nos Yr Wyddgrug y ddiwrnod cynt.

A dweud y gwir ges i brofiad hollol gwahanol i'r un arferol gan roeddwn i'n ymwybodol iawn o'r ffaith ro'n i'n eistedd efo criw o ddechreuwyr, a phrin iawn wnes i deimlo eu bod nhw yn deall fawr o'r sgwrs o'u blaenau ar y llwyfan. Doedd dim anhawster efo'r canu neu'r llefaru, ond efo'r beirniadaeth y cystadleuthau, mi fasai tipyn bach o gyfaddawdu ar ran 'lefel' y Gymraeg a defnyddwyd wedi bod yn syniad da yn fy mharn i. Pan wnes i i'r eisteddfod y dysgwyr am y tro cyntaf, roedd gen i gryn dipyn o'r iaith, felly o'n in falch o gael y brawf o drio deall yr hyn a dwedwyd o'r llwyfan, ond does gan myfyrwyr mynediad dim cymaint o'r iaith ag hynny.

Ro'n i'n trio gwneud tipyn o gyfiethu yn ystod y digwyddiad, ond roedd arweinyddes y noson (ac mi wnath hi lwyddo i gadw cyflymder a threfn ar y noson yn eitha dda) yn llym iawn ar ran tawelu pawb cyn ac yn ystod y cystadlu (digon teg am wn i!).

Ond mae'n rhaid i mi ddweud gair i ganmol ymdrechion Craig Owen Jones, wnath camu at y llwyfan efo ei bartner i feirniadu cystadleuaeth newydd, i sgwennu traethawd am ryw elfen o hanes Cymru. (Diben y cystadeuaeth yw i godi ymwybyddiaeth ynglŷn â'r ymgyrch i godi cofeb i Lywelyn ap Dafydd, mab Llywelyn Fawr a gafodd ei eni yng Nghastell Hen Blas ym Mhagillt). Mae Craig wedi bod yn rhan o'r ymgyrch ers ychydig o flynyddoedd erbyn hyn, ond wnes i'w gyfarfod ychydig o flynyddoedd yn ôl mewn sesiwn sgwrs yn Yr Wyddgrug. Ar y pryd roedd o newydd wedi dechrau dysgu dosbarth nos tra wneud phd ym Mhangor, wedi iddo fo lwyddo i feistrioli'r Gymraeg mewn cyfnod byr iawn. Erbyn heddiw mae o'n gweithio yn y prifysgol fel darlithwr ar gerddoriaeth poblogaidd Cymraeg a Chymreig.

Mae'n ddrwg gen i, dwi wedi crwydro! yn ôl at y pwnc: Mi lwyddodd Craig a'i bartner (dysgwraig a darlithydd o Brifysgol Harvard) i siarad wrth y dysgwyr mewn ffordd wnath eu galluogi deall ychydig mwy, heb siarad llawer o Saesneg yn uniongyrchol. Mi wnaethon nhw ofyn i'r cynulleidfa am ystyr ambell i air neu derm anghyfarwydd heb fod yn nawddoglyd, a llwyddon nhw osod cydbwysedd da rhwng y dysgwyr llai profiadol a'r rhai rhugl.

Mi ga i fwy o ymateb nos fawrth gan criw y dosbarth nos siwr o fod, ac mae eu hymateb nhw'n hollbwysig gan bod iddyn nhwthau a gafodd y digwyddiad ei threfnu...