Atgofion Ynyswr...

Ynys Hilbre o 'Ynys Middle Eye'

Dyma enw llyfr a dderbyniais yr wythnos yma, sef hunangofiant Lewis Jones, y Cymro soniais amdana yn fy mhost diweddaraf.  Mae'n wych o lyfr (i rywun o West Kirby sy'n siarad Cymraeg o leiaf!) sy'n ffenest ar fywyd y dyn wnaeth gofalu am orsaf telegraff Ynys Hilbre am gyfnod o dua 35 o flynyddoedd.
Fe ddaeth Lewis yn ffigwr adnabyddus yn ardal West Kirby, a hynny am nifer o resymau, gan cynnwys ei waith o ran elusenau lleol, ac ei wybodaeth am adar Hilbre, ac am achub dwsinau o bobl rhag foddi yn y mo^r.
Fel capelwr ffyddlon, ymunodd ag achos Saesneg yr Eglwys Bresbyteraidd Cymru yn Hoylake, cyn dod yn rhan o griw a sefydlwyd capel Cymraeg yr un enwad yn West Kirby. Fe ddysgais hefyd, er achos Saesneg bu Capel Hoylake erioed, canrif yn ól gawsant ffrwd Cymraeg yn yr ysgol Sul.  Er mae capel Cymraeg West Kirby hen wedi ei gwerthu i enwad arall, mae'r adeilad yn dal ar ei draed, ond  mae capel y Presbyteriaid  yn Hoylake yna o hyd, ac yn eitha lewyrchus hyd a gwn i.
Roedd Lewis Jones (Ynyswr) yn fardd hefyd, a gaeth o'r fraint o fod yn un o arweinwyr Eisteddfod Genedlaethol 1917 yn Mharc Penbedw (Birkenhead Park).
Gadawodd Ynys Hilbre yn 1923 ar ól ymddeol, a symudodd i ynys arall.   Roedd ei wraig wedi symud yn ól i ardal Gemaes yn Si^r Fo^n dwy flynedd yn gynt oherwydd salwch, ac mae'n amlwg o'r cerdd isod, welodd o eisiau ynys ei febyd erbyn diwedd ei wasanaeth ar Hilbre.  Dychwelodd i Gilgwri o fewn ychydig o fisoedd, ac hynny i fynychu derbyniad arbennig o flaen cannoedd, a derbyn tystysgrif i ddathlu ei weithredau dyngarol yn ystod ei amser ar Hilbre.  Yn ogystal a thystysgrif, derbyniodd Jones siec i brynu car Hillman, a'i briod set o ddillad moduro, gan cynnwys co^t, menyg a het.. am anrhegion!

Gadael Ynys Hilbre

Ynys Hilbre, ger Cilgwri,

Yno bu^m flynyddoedd maith,

Trist yw 'nghalon  wrth ei gadael,

A fy ngrudd gan ddagrau'n llaith;

Ar ei chreigiau mynych syllais

ar brydferthwch Gwalai Wen,-

Dychwel iddi a chwenychais

Cyn i'm heinioes dod i ben.

                                                                                                Ynyswr