treftadaeth gwerth ei achub...?

Y 'Cadeirlan Cymreig', Lerpwl

Glaniodd fy nghopi o gylchgrawn 'Barn' ar y llawr efo gweddill y post y bore 'ma, a thynodd penawd a llun y clawr fy sylw yn syth. Mae'r darllenwr newyddion Huw Edwards yn cyhoeddi llyfr sy'n dathlu ac hiraethu dros nifer o gapeli ei ardal enedigol llanelli, tra godi cwestiynau am rôl awdurdodau lleol yn y chwalfa o adeiladau hanesyddol (eiconic efallai, ar ran y delwedd ystradebol sydd gan lawer o Gymru) sydd wedi eu dymchwel yn barod, neu eu esgeuluso nes bod 'na ddim achubiaeth rhag 'pêl y dymchwelwyr'.

Ac nid am golled cymdeithas o gapelwyr yw Huw yn poeni (er mae'n amlwg iddo weld eisiau agweddau o'r cymdeithas honno), mae o'n hiraethu dros golled pensaerniaeth a chrefftwaith disglair, sydd heb ei gwerthfawrogi yn aml iawn gan y pobl sy'n byw wrth ymyl rhai o'r adeiladau ymffrostgar hwnnw, ac sy'n brithio Cymru o hyd. Ond mae nifer mawr or rhai sydd ar ôl mewn cyflwr andros o sal, yn aml iawn wedi eu gwerthu ac heb eu cynnal, neu lefydd addoli o hyd, ond heb gynulleidfaoedd digon fawr i'w cynnal a chadw.

Ar ddarllen y darn yma, mi drodd fy meddwl at adfail Eglwys Princes Rd yn Toxteth Lerpwl, neu'r hen 'Welsh Cathedral', 'Capel' sy'n fwy o faint nag unrhywun yng Nghymru mae'n debyg, ac sy'n 'adeilad cofrestredig' o'r hyn dwi'n credu. Mae'n hanner canrif bron ers i'r Eglwys Presbyteraidd Cymru gwerthu'r adeilad, a dros degawd ers i'r defnyddwyr diweddaraf gadael. Mewn cyd-destun dinas fel Lerpwl, nad yw'r adeilad mor arbennig efallai, ond fel symbol o hanes y dinas a chyfraniad y Cymry yn yr hanes yna mae hi'n pwysig iawn. Tybiwn i ei fod dyfodol Princes Rd, yn ansicr tu hwnt, o ystyried cyflwr yr adeilad yn y llun yma (a dynodd eleni), er gwaethaf y statws 'cofrestredig', ond efallai mae 'na obaith i rai o'r trysorau pensaerniol sydd ar ôl..?

y 'cadeirlan' yn ei gyflwr sal presenol..